Ózbekstan respublikasi awil xojaliǵi ministrligi qaraqalpaqstan awil xojaliǵi hám agrotexnologiyalar instituti magistratura bóLİMİ

Mashqalanı úyrenilgenlik dárejesi ádebiyatlarǵa sholıw;
Bu’gingi ku’nde biologiyaliq háwizlerde pataslanǵan suwlardı biologiyaliq tazalawda mikroorganizimlerden tısqarı to’men hám joqarı dárejeli suw otlarınıń hám roli u’ken. Bular fotosintetik iskerligi nátiyjesinde suwdı kislorod penen bayıtıp, suwdaǵ zatlardıń ıdırawına qatnasadı hám olardan payda bolǵan mineral zatlardı o’zine sińirip alıw jolı menen o’zlestiredi hám suwdıń tazalanıw jaǵdayın tezlestiredi.
Joqarı dárejeli suw o’simlikleriniń pataslanǵan suwlardı tazalawdaǵı áhmiyeti ko’plegen ádebiyatlarda sipatlanǵan.
Muzaffarov hám basqalardıńpikirinshe, jasalma sharayatda egip o’sirilgen joqarı dárejeli o’simlikler, pataslanǵan suw quramındaǵı organikaliq hám mineral zatlardı tezlik penen shóktiriw hám ózlestiriw sebepli, qısqa múddet ishinde pataslanǵan suw tazalanadı hám qımbat bahalı o’simlikler biomassası payda boladı.
Rodziller N.D. hám Kanıgina L.V. pikirlerinshe; suw o’simlikleri suwdagi azotli birikpelerdi o’zlestiriwi menen suwdi gu’llewinen hám ekinshi pataslanıwdan saqlaydı.
I. A. Merejkoniń jaziwınsha, suw o’simlikleri záhárli zatlardı eki jol menen o’zlerine qabıl qıladı; passivlik hám aktivlik jolı menen. O’simlikke passivlik jol menen o’tken záhárli zatlar onıń málim bir organina (kletkasına) jıynaladı. Aktiv jaǵdayda qabil qılınǵan zatlar metobolizmda qatnasıp, ayırım waqıtları sırtqı ortalıqqada shıǵıwı mu’mkin. O’zbekstan Pespublikasi Ilimler Akademiyasındaǵi Mikrobiologiya Insninuti (P.SH. Shoyukubov kásiplesleri menen) shoshqashılıq, qusshılıq komplekislerde hám qayta isleytuǵın karxanalardan shiǵatuǵın shiǵındı suwlardı joqarı dárejeli suw otı o’simlikleri aǵzası pistiya (PistiastratiotesL.) járdeminde tazalaw biotexnologiyası islep shıqqan.
Sonday aq, Oraylıq Aziya sonıń menen birge O’zbekstan Respublikası klimat sharayatında bir jıl dawamında 9 – 10 ay ishinde pataslanǵan suwlardı biologiyaliq usıl menen tazalawda suw otları hám joqarı dárejeli suw otların egip o’siriw menen olardıń tazalanıw dárejesin 90 – 99% alıp shıǵıw mu’mkin.
Du’nya industiriyasın hám urbanizatsiyasınıń o’siwi nátiyjesinde taza suw jetispewshiligine alıp keledi. Házirgi kúnde qorshaǵan ortalıqtı qorǵaw hám taza suwdı tábiyiy jaǵdayı, pataslanǵan suwlardı tazalaw u’lken wazıypa bolıp turiptı. Pataslanǵan suw qansha tazalanbasın onıń quramı aldınǵi taza suw sıyaqlı taza bolıwına erisiw qıyın. Pataslanǵan shıgındı suwlardı tazalaw usıllarınan eń qolayı biologiyaliq tazalaw bolıp esaplanadı. Onda suw quramındaǵI hár tu’rli mineral hám organikaliq zatlar saqlanıp qaladı. Bul jaǵdaylar pánde keń u’yrenilgen. Sonday aq suw quramındagı gidrobiontlar yaki onıń quramına kiriwshı zatlardan suw o’z – o’zin tazalaw tereń u’yrenilmegen.
Pataslanǵan suwlardı tazalaw metodlarınıń tiykarshısı Levovich 1977 jılda jer ekenligin anıqlap “Jer tábiyiy tazalaw laboratoryası esaplanıp ol o’z quramına hár tu’rli záhárli zatlardıń hám ximikatlardı uslap qaladı hám quramındagı hár tu’rli shıǵındılardan tazalap beredi” dep aytıp o’tken.
“Suw resurslardan aqılǵa muwapıq paydalanıw hám onı qorǵaw inspektsiyası” baqlaw O’zbekstan Respublikasınıń 1992 jıl 9 dekabrdaǵı “ Tábiyyattı qorǵaw komiteti” 1993 jıl 6 maydaǵı “Suw hám suwdan paydalanıw tuwrısındaǵı” 2004 jıl 3 dekabrdaǵi “ Qorǵalatuǵın tábiyiy aymaqlar tuwrısındaǵı” nızamları hámde, Joqarı keńesınıń 1992 jıl 7 apreldegi №174,26.08.2002 jıl №302,13.04.2004 jıl №178, 09.02.2007 jıl №29 – sanlı, 03.02.2010 jıl №11, 14.07.2013 jıl №171 sanlı qararları tiykarında jer astı hám jer u’sti suwlarınan nızamsız paydalanıp atırǵanlıǵı (suwlardıń shıǵındılar menen pataslanıp atırǵanlıǵı , suwlardan limitsiz paydalanıp atırǵamlıǵın hám qorǵalatuǵın aymaqlarǵa nızamsız úskeneler qurılǵanlıǵi hámde qorǵalatuǵın aymaqlardıń rejimine qayshı keletuǵın nızamsız iskerlikler alıp barılǵanlıǵi haqqındaǵı jaǵdaylar baqlanǵan) tiyisli shara ilajlar alıp barılmaqta.