Ózbekstan Respublikası Xalıq bilimlendiriw ministrligi tárepinen

20-§. Kletka quramına kiriwshi suw hám 
organikalıq emes zatlar
Suw 
— tiri organizmler quramında ushırasatuǵın hám tábiyat-
ta keń tarqalǵan organikalıq emes zat. kletkada suw qansha 
kóp bolsa, onıń tirishilik iskerligi sonsha tez boladı. Hár túrli 
kletkalarda suwdıń muǵdarı hár qıylı. Mısalı, tis emalı klet-
kalarında 10 % ke jaqın, ósimlik kletkalarında bolsa 90 % ten 
kóbirek suw boladı. adam hám haywanlardıń tez ósip atırǵan 
kletkalarında 95 % suw bar. kóp kletkalı organizmde suwdıń 
ortasha muǵdarı 80 % ti quraydı.
kletkada suwdıń áhmiyeti júdá úlken. kletkanıń fizikalıq 
qásiyeti
 
— kólemi, keriliwsheńligi suwǵa baylanıslı boladı. Tiri 
orga-nizmler ushın suw tek olar kletkasınıń zárúr quramlıq 
bólimi emes, al jasaw ortalıǵı da bolıp esaplanadı. Suwdıń 
wazıypaları kóp jaǵınan onıń ximiyalıq hám fizikalıq qásiyetleri 
menen anıqlanadı. Bul qásiyetler tiykarınan suw molekulasınıń 
kishi-ligi hám olardıń polyarlanıwı hám de bir-biri menen 
vodorod shınjır payda etip baylanısı arqalı ámelge asırıladı.
http:eduportal.uz

---

56
Tirishilik procesleriniń ximiyalÍq TiykarlarÍ
iii BÓlim
Polyarlanıw
degende molekuladaǵı zaryadlardıń tegis emes 
bóli niwi túsiniledi. Suw molekulasınıń bir sheti kúshsiz oń 
zaryadqa iye bolsa, ekinshisi teris boladı. Bunday molekula 
dipol
dep ataladı. kislorodtıń teris elektrleniw atomı vodorod 
atomınıń elektronların ózine tartıwı sebebinen elektrostatikalıq 
óz ara tásir júzege keledi hám suw molekulaları «jabısqanday» 
boladı (20-súwret).
Bul óz ara tásir ion baylanısına salıstırǵanda ádette, birqan
-
sha kúshsiz bolıp,