Ózbekstan Respublikası Xalıq bilimlendiriw ministrligi tárepinen

7-§. Haywanatlar dúnyası
Haywanlar hám ósimlikler ulıwmalıq kelip shıǵıwına iye 
bol-ǵan tiri organizmler bolıp esaplanadı. Bunıń dálili retinde 
olardıń dúzilisi hám tirishilik etiwindegi birneshe uqsaslıqlardı 
kórsetiwge boladı. 
Haywanlar ósimlik hám zamarrıqlarǵa uqsas kletkalıq dúzi
-
liske iye. Ximiyalıq quramı hám basqa kóp ǵana qásiyetlerinde 
de (zat almasıw, násillik hám ózgeriwshilik, tásirleniw sıyaqlı) 
ulıwmalıq bar. Sonıń menen birge, haywanlardıń ósimliklerden 
parq qılıwshı birneshe qásiyetleri de belgili. Olardan eń áhmi
-
yetlisi azıqlanıw xarakteri bolıp esaplanadı. kópshilik ósim
-
likler avtotrof organizmler bolıp esaplanadı. Haywanlar bol
-
sa, geterotrofla
r. 
Haywanlar kletkası ósimliklerdegidey cellyulozalı qabıq 
hám va kuolalarǵa iye emes. Bul qásiyetti barlıq haywanlarǵa 
http:eduportal.uz

---

26
orgANIkAlÍ
Q dÚNYa HaQQÍNda MaǵlÍWMaT
I BÓlIM
tiyisli dep qarawǵa bolmaydı. Ósimlik hám haywanlar ortasın-
daǵı salıstırmalı ayırmashılıqlar olardıń ata-tekleriniń ulıwma-
lıq ekenligin bildiredi. Haywanlardıń tábiyattaǵı áhmiyetin 
ósimlikler tirishiliginde kóriw múmkin. Gúlli ósimliklerdiń 
shańlanıwı yaki tuxım hám miywelerdıń tarqalıwında hay-
wanlar úlken rol oynaydı. Haywanlar hár túrli azıq shınjırı 
quramında qatnasıp, ósimlikler menen awqatlanıwshı túrler 
basqa jırtqısh haywanlar ushın azıq retinde xızmet etedı. 
Haywanlar topıraq payda bolıw procesinde júdá úlken áh-
miyetke iye. Qurtlar, qumırsqalar hám basqa da mayda hay-
wanlar topıraq dúzilisi niń qáliplesiwinde, onıń ónimdarlıǵın 
asırıwda sonday-aq, topıraqtıń suw hám hawa menen támiyin-
leniwinde qatnasadı. Suwda jasawshı kópshilik haywanlar suwdı 
tazalawshı — 
biofiltr
organizmler bolıp esaplanadı.
Haywanlar insannıń hár qıylı xojalıq islerinde úlken orın 
iyeleydi. Jabayı hám úy haywan-
ları adamnıń hár qıylı azıq-awqat 
ónim leri menen támiyinleniwinde 
áhmiyetli faktor bolıp esaplanadı. 
Jabayı haywanlardıń túrleri úy 
haywanlarınıń porodaların jaqsı-
law ushın xızmet etiwshi geno-
fondtı saqlaydı. kóp ǵana jırtqısh
haywan lar awıl hám toǵay xoja-
lıqlarında hár qıylı zıyankeslerdı 
joq etiwde úlken rol oynaydı. 
Biraq, haywanlardıń ayırımları 
zıyanlı. kópshilik haywan túrleri 
qáwipli kesel liklerdi (bezgek, qıshı-
ma hám basqalar) qozdırıwshı 
hám tarqatıwshı (shıbınlar, búrge-
ler hám taǵı basqa) retinde qatna-
sadı.
Haywanat 
dúnyası 
kletkalıq 
dúzilisine qaray ekige bólinedi: