Ózbekstan Respublikası Xalıq bilimlendiriw ministrligi tárepinen

biotexnologiya
dep ataladı.
Biotexnologiya tez rawajlanıp atırǵan pán ler qatarına kiredi.
Sońǵı 30 jıl ishinde hár túrli bak te riyalar hám zamarrıqlardan 
paydalanıwǵa tiykarlanǵan bir qatar jańa óndiris kár xanaları 
payda boldı. Mikroorganizmler metallurgiya tara wında da 
«xızmet» kórsetedi. rudalardan metallardı ajıratıp alıwda qolla-
nılatuǵın ádettegi texnologiyalar quramı jaǵınan quramalı bolǵan 
rudalardan keń paydalanıwǵa imkan bermeydi: olardı qayta 
islew nátiyjesinde júdá kóp shıǵındılar payda boladı, atmosferaǵa 
záhárli gazler bólinip shıǵadı. 
Metallar biotexnologiyasında bakteriyalarınıń mineralların 
oksidlewi nátiyjesinde kópshilik reńli metallarda siyrek ushıra-
satuǵın elementler eritpeler quramına ótedi. Bul usıl járdeminde 
dúnya kóleminde birneshe mıń tonna mıs alınadı. Bul mıs 
dástúriy usılda alınatuǵın mıslarǵa qaraǵanda 2—3 márte 
arzanǵa túsedi. Bakteriyalar iskerligi járdeminde rudalardan 
uran, altın hám gúmis sıyaqlılar ajıratıp alınıp, zıyanlı 
elementler mıshyak sıyaqlılar zıyansızlandırıladı.
Ilimpazlar bakteriya kletkasına belgili genlerdi, sonıń ishinde, 
adam genin de kirgiziw usılların islep shıqtı. Bul usıllar gen 
injeneriyası dep ataladı. Bakteriya kletkası ózine jat bolǵan gen 
negizinde kóp muǵdarda beloklardı sintezleydi. Házirgi waqıtta 
usı jol menen viruslardıń kóbeyi win toqtatıwshı interferon 
belogin, qanda glyukozanıń muǵdarın qadaǵalaytuǵın insulin
belogın almaqta.
Mámleketimizde mikrobiologiyanıń rawajlanıwı ushın qolaylı 
sharayatlar bolǵanlıǵı sebepli birqansha sanaat tarmaqların: 
azıq-awqat, konserva, sút ónimlerin qayta islew, antibiotik hám 
vitaminler islep shıǵarıw sanaatları jáne de rawajlanbaqta.
Ilimpazlarımız a.M.Muzaffarov, M.I.Mavloniy, S.asqarova, 
a. Xal muradov hám basqalar mikrobiologiya iliminiń rawaj-
lanıwına úlken úles qostı. a.Muzaffarov hám onıń shákirtleri 
http:eduportal.uz

---

184
SelekCIYA TIYkArlArÍ
VII BÓlIM
xlorella suw ósimliginen sharwa mallarınıń ónimdarlıǵın kóte-
riwde hám birqansha suw ósimliginen pataslanǵan suw bas-
seynlerin tazalawda keń kólemde paydalanıwdı jolǵa qoydı.
M. Mavloniy bir qatar ashıtqı zamarrıqların úyrenip, olardı 
nan pisiriwde, sharwashılıq hám basqa tarawlar ushın ashıtqılar 
tayarlaw texnologiyaların jarattı.
Mikroorganizmler selekciyasınıń xalıq xojalıǵı ushın 
qanday áhmiyeti bar?
Biotexnologiya dep nege aytıladı?
Gen injeneriyası dep nege aytıladı?
Mámleketimizde mikrobiologiya páni rawajlanıwına 
úles qosqan ilimpazlar haqqında maǵlıwmat beriń.