Ózbekstan Respublikası Joqarı hám orta arnawlı Bilimlendiriw ministirligi Berdaq atındaǵı Qaraqalpaq mámleketlik universiteti

Tiykarǵı cifrlı logikalıq sxemalar.

Aldınǵı bólimde ventillardan qanday etip ápiwayı logikalıq sxemalardı qurıw múmkinligin kórip shıqtıq. Házirgi waqıtta ámeliyatda logikalıq sxemalardı qurıwda bólek-bólek ventillarni birlestirgen modullardan ibarat standart «qurilish» bloklarınan paydalanıladı. Bul bólekte biz áne sonday standart bloklardı, olardı bólek-bólek ventillar járdeminde qanday payda etiwdi hám qanday qollanılıwın kórip shıǵamız. Bunday qurılıs bloklarınıń, yaǵnıy tiykarǵı cifrlı logikalıq sxemalardıń - kombinator hám arifmetik sxemalar dep atalatuǵın turleri bar.

1. Kombinator sxemalar yamasa kombinatsion sxemalar:

- multipleksorlar;

- dekoderlar;

- komparatorlar;

- programmalanatuǵın logikalıq matricalar.

2. Arifmetik sxemalar:

- qózǵaw sxemaları ;

- jıynag’ishlar;

- arifmetik-logikalıq apparatlar.

Tiykarǵı logikalıq sxemalar - integral sxemalar yamasa mikrosxemalar degen ulıwma at menen de ataladılar. Integral sxema ólshemleri tahminan 5 x5 mm (2 x2 mm) iye kvadrat formasındaǵı kremniy bóleginen ibarat boladı. Bunday bóleklerge keminde 1 den 10 danege shekem ventillar jaylastırılıwı múmkin boladı hám olar kishi integral sxemalar dep atalad.

Kishi integral sxemalar ádetde keńligi 5-15 mm, uzınlıǵı bolsa 20 -50 mm ga teń bolǵan tuwrı múyeshli plastik yamasa keramik korpuslarǵa jaylastırılǵan boladı. Bunday mikrosxemalarning uzın táreplerinde, arasındaǵı aralıq 2 mm (1 mm) ga jaqın etip islengen shıǵıw ayaqchalariga iye boladı. Bul ayaqshalar járdeminde integral sxema raz'yomga yamasa baspa plataǵa o'rnaladi. Hár bir shıǵıw ayaqshaları qaysı bolıp tabıladı ventilning kiriwi yamasa shıǵıwına, támiynat dáregine yamasa «erga» jalǵanǵan boladı. Sırtqı bóleginde eki qatarlı shıǵıw ayaqchalariga iye bolǵan integral sxemalar rásmiy tárzde shıǵıwları eki qatar etip jaylastırılǵan korpus (Dual Inline Package, DIP) yamasa mikrosxema dep ataladı. Kóbinese korpuslar 14, 16, 18, 22, 24, 28, 40, 64 yamasa 68 shıǵıwlarǵa iye boladı. Úlken mikrosxemalar ushın bolsa shıǵıwları tórtewla tárepinde yamasa tagida jaylasqan korpuslardan paydalanıladı.

Integral sxemalardıń korpusları

Quramında bar bolǵan ventillar sanı kózqarasınan mikrosxemalarni, bir neshe klasslarǵa ajıratıw múmkin. Xozirda da mikrosxemalarni sol tárzde klasslarǵa ajıratıp úyreniw paydadan erkin bolmaydı hám tuwrı esaplanadi. Sebebi olar hár qıylı ayrıqshalıqlarǵa iye bolıp, hár qıylı maqsetlerde qollanılıwları múmkin:

1. Kishi integral sxemalar - quramında 1 den 10 danege shekem ventillar bolǵan mikrosxemalar.

2. Orta integral sxemalar - quramında 10 nan 100 danege shekem ventillar bolǵan mikrosxemalar.

3. Úlken integral sxemalar - quramında 100 den 100 000 danege shekem ventillar bolǵan mikrosxemalar.

4. Oǵada úlken integral sxemalar - quramında 100 000 den artıq ventillar bolǵan mikrosxemalar.

Slijitesh sxemasi

a)

b)

Yarım (a) hám tolıq (b) jıynagichlarning xaqiqat kesteleri hám sxemaları.