Ózbekstan respublikasí joqarí HÁm orta arnawlí bilimlendiriw ministrligi nawayí MÁmleketlik kanshilik instituti

Tiykarlardıń ekvivalentin tabıw ushın onıń molekulyar massasın sol tiykar quramındaǵı metalldıń valentligine bólıw kerek.Mısalı, Са(ОН)₂ nıń ekvivalenti Са(ОН)₂     ǵa teń.
Duz ekvivalentin tabıw ushın onıń molekulyar massasın duz quramındaǵı metalldıń ulıwma valentligiga bólıw kerek. Masalan, AI₂(SO₄)₃ niń ekvivalenti  teń.



GAZ NIZAMLARI. AVOGADRO NIZAMI.

Avogadro nizami.

Italiya ilimpazı A.Avogadro ozinin baqlawı natiyjesinde 1811-jili (1860 jıldan baslap nızam sıpatında qabıl etilgen)tomendegi nızamdi oylap tapti: Birdey jagdayda (birdey basim bam temperaturada) ten kolemdegi har turli gazlerdin molekulalari(atomlari) sani tendey boladi.Avogadro nızaminan eki sheshim kelip shigadi.

1860 jıldan baslap nızam sıpatında qabıl etilgen Birdey sharayat (birdey basım hám birdey temperaturada ) de teń kólemde alınǵan gazlardaǵı molekulalar (atomlar) sanı teń boladı 1. Normal jagdayda (T=273K, P=101,325 kPa) harqanday gaz tarizli zattin «1 mol» mugdari 22,4 ℓ kolemdi iyeleydi ham bul gazlerdin molyar kolemi delinedi. Vmolyar = V M= 22,4 mol / ℓ túrinde belgilenedi. Bul sheshim boyinsha 1 mol H2 gazi ham basqa da gazler normal jagdayda 22,4ℓ kolemine iye. Olardin 10 moli 224ℓ,0,1 moli bolsa 2,24 ℓ / kolemdi iyeleydi.

2. Gaz tarizli zattih kolemi ham m ugdan om n quramindagi bolekshe(molekula, atom)lar sanina tikkeley baylamsli. Sogan qaray harbir zattin «1 mol» m ugdan quraminda 6,02-1023 bolekshe (molekula, atom) boladi.

Avogadro sani dep atalip, N _A=6,02 •10²³ turinde jaziladi.

— 1 mol Cl₂ quraminda 6,02 •10²³ Cl₂ molekulasi bar. Ondagi xlor atomlan sam bolsa eki ese kop — 12,04 •10²³ boladi.

— qalegen biz gazdin 1 molinda 6,02 •10²³ molekula bolip, 22,4 ℓ / kolemdi iyeleydi; — 1,0 mol gazinde 6,02 •10²³ molekula bolip, 22,4 ℓ / kolemdi iyeleydi;

Gazdin molyar kolemi gaz koleminin (n.j.dagi) zattin tiyisli mugdarına salistirmali turde tabiladi: V_m = V/ n

BundaV- kolem, n-zattin m ugdan (mol esabinda). Avogadro mzamı tiykarmda gaz tarizli zatlardin molyar massalarm anıqlawǵa boladi. Gaz molekulalarmin massasi qansha úllken bolsa, birdey kolemdegi gazdin massasi sonsha úllken boladi.