Ózbekstan respublikasí joqarí HÁm orta arnawlí bilimlendiriw ministrligi

(Moynaq 
rayonı, Shege awıl)
 
 
 
Asan haqqında 
Asandı  Xıywa  xanı  shaqırtıp  aladı.  Salıq  jıynawdı  talap 
y
etedi. 
Asan úsh iretine shekem bas tartadı. 
Y
erteń tústen soń darǵa asılasań 
depti. Asan qashıp Davqaraǵa keledi. Asandı tawıp keliw ushın jeti 
nóker jiberipti xan. Asandı tawıp aparıptı.  
Jurıttıń  jarısına  tulǵa  boladı  dep  júrsem  nege  qashasań  zańǵar 
depti xan Asanǵa.  
 
 
143

---

* * * 
Asan  qartayıptı,  qalǵan  qaraqalpaqlardı  kóshiriwdi  Aydosqa 
tapsırıptı. Aydos Xıywadan mıń túye járdem soraptı. Seniń puxarań 
kóbeysin,  meniń  áǵáynim  kóbeysin  depti  Aydos  xanǵa.  Xıywa 
xanınan  alǵan  mıń  túye  menen  Jiydeli  Baysınǵa  barıp  qalǵan 
qaraqalpaqlardıń kópshilik bólegin kóshiripti. 
 
 Ǵarǵa ǵańqıldap ǵaz bolmas, 
 Kempir sıńqıldap qız bolmas, 
 
Shaǵala
 kelmey jaz bolmas. 
 Kóli bolmay ǵaz bolmas, 
 Sáwir bolmay jaz bolmas. 
 
 Balıǵı bolmaǵan kóli qurısın, 
 Kiygi bolmaǵan shóli qurısın. 
 Kóldiń atın balıǵı shıǵaradı. 
 
 Dúnyanı suw alsada 
 Úyrekke bir pul. 
 Kemeshi xan boldı 
 Biz nóker boldıq 
 Táǵdiyr solay boldı 
 Suw tóker boldıq. 
 Kemeniń tetigi keyninde 
 Kúnde ushan (úlken keme) qayda. 
 Eki kemeniń basın uslaǵan suwǵa ketedi. 
 
 Balıqtıń tirishiligi suw menen, 
 Baqanıń kúni kól menen. 
 Jar qulasa jayın óledi, 
 Ǵasqaldaqqa qırıq aǵarı may pitse 
 Ǵarqıldasıp ushar kólin tanımas. 
 
 Qos basa gele dúzeler. 
 Kemege mingenniń janı bir. 
 Qamıstıń bası samal bolsa qıymıldaydı. 
 
144

---

 Úsh ay sawınım, 
 Úsh ay qawınım, 
 Úsh ay qavaǵım, 
 Úsh ay shabaǵım. 
 
 Balıqshı aytpaydı ırasın, 
 Qazaǵa túspese bir asım. 
 
 Suwda júrseń kátir, 
 Qırda júrseń attawıs. 
 Suwǵa kirgen qurı shıqpaydı, 
  
 Qosh jigitti jarlı deme 
 Kelesh jıl gúnji 
y
egedi. 
 
 Qarız alǵan biydayımdı 
w
ólshep 
w
otırayın. 
 
 Adasqanda bolmasa, 
 Arba joldan ne payda 
 Shóllegende bolmasa 
 Aqqan suwdan ne payda. 
 
 Iǵbalı bolsın jigittiń. 
 Ura berdi qarmanı. 
 
 Suw kirmeytin 
y
etik tiktim, 
 Qum kirmeytin 
y
etik tigalmadım. 
 
 Qudaǵay paqır neǵılsın, 
 Jatıptı da uyuqlaptı. 
 Quda paqır neǵılsın, 
 Bazar isin pitiripti. 
 Bir waqta atań 
y
edim, 
 Endi men sebil boldım. 
 
 Tilegende bergen kuygelók 
 Suńqardıń 
w
ornına ketedi. 
145

---

 Qar jawdı qarıq pitti. 
 Jamǵır jawdı jarıq pitti. 
 Hasıl tozbaydı, 
 Aqıl azbaydı. 
 
 Hár yeldiń qoyanın 
 
W
óziniń tazısı menen awla. 
 
 Ǵaz ǵańqıldar kól jerde, 
 
Y
er tarıǵan hár jerde, 
 Aǵa teńiz ini tebiz 
 Suyew berer hár jerde. 
 
 Qızıl júzli jigittiń qız sińlisi bolmasın. 
 
 Tulpar óziniń tuxımınan mayırıladı. 
 
 Tanıǵan adam maman deydi, 
 Tanımaǵan adam jaman deydi. 
 
 Apańnıń unı da joq, 
 Unı bolsa may bılamıq etip berer 
y
edi. 
 
 Boyı 
w
ósedi desem, beti 
w
ósedi, 
 Suluw boladı desem sepkil túsedi. 
 
 Bilimi joq min tabadı, 
 Bilimli adam jón tabadı.  
 
* * * 
 Kempiri joq shal jetim, 
 Bashshısı joq 
y
el jetim, 
 Suwsap atqan jer jetim. 
 
 Biz, biz 
y
edik, biz 
y
edik, 
 Bizbildik biydiń qızı 
y
edik. 
 Qarasaydıń boyında, 
146

---

 Jiyde terip júr 
y
edik. 
 
 Birjigit keldi qasıma 
 Qayıńnan qurıq súyretken, 
 Asawbir tayın úyretken 
 Kelgennen - aq tik kórdim 
 Aytqanbir gápin jek kórdim, 
 Qolındaǵı qurıqtı 
 Maǵanda ala siltedi. 
 Qasımdaǵı jeńgemdi 
 Shóp shellide kórmedi. 
 
 Bir bilezigim bar 
y
edi 
 Qolıma sıymas tar 
y
edi. 
 Ol bilezigimdi keń 
y
etti 
 Sheshesi menen teń 
y
etti. 
 
 So teńligimdi alıp ber dedi. 
 Sonda jigit: 
 Jazdıń gunnu buǵa más, 
 Gúzdiń gunnu bolǵanda 
 Qoshqar menen táká más. 
  
 Altı qızdıń biri Biybi 
 
W
oramalǵa teńge túydi 
 Kórgenlerdiń ishi kúydi 
 Shul qızlar ágledi meni.  
  
 
W
órdekti ayırma ǵazdan 
 Gál bolama yalań sózden, 
 
W
ózin bilmes delbe qızdan 
 Taza jawan kóp yaqshıdı.