Ózbekstan respublikasí joqarí bilimlendiriw, ilim hám innovaciyalar ministirligi ájiniyaz atíndaǵÍ NÓkis mámleketlik pedagogikalíq institutí «mektepke shekemgi tálim»

II. Aqılı zayıp balalarda alıp barılatuǵin korrekcion-pedagogikalıq jumıslar.
2.1. Aqılı zayıp balalarda alıp barılatuǵin korrekcion-pedagogikalıq jumıslardı alıp barıw ózgeshelikleri.
Maxsus tálim sisteması degende dene máwrit hám psixik kemshiliklerge iye bolǵan balalarǵa (kózi ajiz, esitiw hám soylewi joq, aqılı zayip, tayansh háreketli apparatında nuqsanı bolǵan, sóylew nuqsanı bolǵan balalar anıq maqsetti gózlep «korreksiya», «kompensatsiya», «reabilitatsiya» jumısların ámelge asıratuǵın arnawlı tálim mákemeleri: bolǵan

• 
  kózi ajiz balalar ushın, esitiwinde nuqsanı bolǵan balalar ushın,
  
• 
  aqılı zayip balalar ushın mektep-intematlar túsiniledi.
  

Hár bir mámleket xalıq tálimi sistemasınıń rawajlanıwı sol mámlekette islep shıǵarıw kúshleriniń, islep shıǵarıw munasábetleriniń rawajlanıwına hám jam iyat rawajlanıwına baylanıslı boladı. Mámleketimiz ǵárezsizlikke eriskennen keyin xalıq bilimlendiriwmi rawajlandırıw máselelerine, jetik defektolog qánige kadrlar tayarlawǵa úlken itibar berilip atır. Ózbekiston Konstitusiyasına tiykarlanǵan halda puqaralarınıń milletinen, dininen, jinsidan, social jaǵdayınan qaramastan, tálim alıwǵa haqılılıǵı principi qarar tapqan. Mayıplami socialhuquqiy qorǵawdı mámleket óz minneti dep biladi, Ózbekiston Respublikası ǵárezsizlikke eriskennen baslap mayıp balalarǵa arnawlı tálim-tárbiya procesin jetilistiriw, jańa milliylik hám óz-ózin ańǵarıw ruwxında tárbiyalaw, oqıtıw, jańa sabaqlıqlar, oquw qollanbaların tayarlawǵa úlken itibar berip atır, bunnan tısqarı, mayıplami qorǵaw boyınsha bir qansha buyrıqlar hám qararlar tayarlanǵan. Xalqımızdıń, sonday-aq, mayıplar hám mayıp balalar, ulam ing dene máwrit, intellektual, psixik rawajlanıwın jaqsılaw, ómirirge tanlastırıw jolarini islep shıǵıw kórsetilgen.
Mayıplıqtıń aldın alıw hám mayıplami medicinalıq social reabilitatsiya qılıw maydanınan ministrler Mákemesiniń 1995-jıl 11-noyabrde qabıl etilgen 433-sanlı «O 'zbekiston Respublikasınıń mayıplami reabilitatsiya qılıw boyınsha 1996 -2000-jıllarǵa mólsherlengen mámleket programması», 2000-2005-jılǵa m oljallangan mámleket programması qabıl etilgen hám qatar ilajlar islep shıǵılǵan. Bárinen burın,
aldın alıw, mayıplami medicinalıq jáne social reabititiitsiyn qiliw, olardıń ruwxıylıqın jaqsılaw hám salamatlandırıw, dáslepki bar anıqlaw, saralaw, arnawlı tálim-tárbiya beriw hám korrcksion-pedagogikalıq jumıslar arqalı korreksiyalash, kásibi jóneltiriw, shańaraqqa maslastırıw, dene tárbiyasılaw, mayıplar menen islew
ushın kadrlar tayarlaw máselelerine tiyisli nızam hám buyrıqlar bar bolıp tabıladı.
Kórinip turıptı, olda, mayıp, bólek járdemge mútáj balalarda zaman talabına juwap beretuǵın ilimiy bilimlaming elementar tiykarlarlni iyelewi, turmısda óz o'mini tapa alıwları haqqında mámleketimiz ǵárezsizliktiń dáslepki jıllarındayaq ǵamxorlıq ete
baslaǵan.
Ózbekiston Respublikasında barlıq arnawlı tálim-tárbiya mákemeleri mámleket ixtiyorida ekenligi, bul shólkemlami mámleket aqsha menen támiyinlewi názerde tutıladı. Arnawlı tálim-tárbiya mákemeleriniń iskerligi mámleket tárepinen basqarilib barıladı. Sol sıyaqlı ilajlar arnawlı tálim ústinen mámlekettiń siyasatın ámelge asırıw, oqıw joba hám programmasıarining birden-bir bolıwın támiyinlew múmkinshiligin beredi. Mayıp balalardıń barlıq túrleri ushın arnawlı mektep, mektep-intematlar, salamatlandırıw kórkem oneroriyalarida tálimdiń biypul ekenligin atap ótiw múmkin.
Sonı aytıw zárúrki, arnawlı tálim sistemasınıń ayriqsha ashılǵan tárepi úsh ministrlik:

• 
  Xalıq tálimi ministrligi,
  
• 
  Densawlıqtı saqlaw ministrligi, Social támiynat ministrligi ıqtıyarında ekenligi bolıp tabıladı.
  

Járdemshi mektepte oqıwshılar qadaǵalawsız qalmawı ushın materiallıq
múmkinshiligi bolǵan mekteplerde kúni uzaytırılǵan gruppalar ashılǵan, balalar ushın balalar úyleri, arnawlı mektep internatlar islengen:

• 
  mektepge shekem tárbiya
  
• 
  aqılı zayip balanıń dáslepki jasından 7-8 jasına shekem;
  
• 
  baslanǵısh tálim 1-4-klasslar;
  
• 
  orta arnawlı tálim 5-9-klasslar;
  
• 
  kolledj — aqılı zayip oqıwshılardıń qábiletli hám kásip-ónerge oqıwdı dawam
  

ettiriwge uqıplı bolǵan balalardı bolıp tabıladı. Sebebi aqılı zayip oqıwshılar basqa
joqarı dárejede tálim alıwlarına olardıń intellektual kemshilikleri múmkinshilik bcrmaydi. Biraq kásip-óner kolledjlerinde aqılı zayip óquwshilardıń kemshilik dárejeleri inabatqa alınǵan halda tálim alıwları múmkin.