|
Kurs jumısınıń wazıypası: Aqılı zayıp balalardıń kelıp shıǵiw sebeplerin uyreniw;
Kurs jumısınıń predmeti: Logopedıyalıq ritmika principlerin rawajlandıriw processi;
Kurs jumısınıń obiekti: Aqlı zayıp balalar;
Kurs jumısınıń metodları: Aqlı zayıp balalar menen oyınlardı alıp bariwda baqlaw, eksperiment, anketa, gùrrinlesiw metodlarınan paydalanıw;
Kurs jumısınıń metodologiyalıq tiykarları: " Logopedıya", "Logopedıyalıq ritmika";
Kurs jumısınıń dúzilisi: kirisiw bólimi, eki bap, 4 paragraf, juwmaq hám paydalanılǵan ádebiyatlar diziminen ibarat.
I. Aqılı zayıp balalarǵa ulıwma sıpatlama.
1.1. Aqılı zayıp balalardıń kelip shiǵiwiniń alımlar tárepinen úyreniliwi.
Ayrıqsha járdemge mútáj bolǵan balalardı salamatlandırıw, olardı jámiyettiń saw insan qatarına qosıw, social, materiallıq tárepten qollap-quwwatlaw hám ǵárezsiz turmısqa tayarlaw, aqıl etiwi hám oylawı, intellektual hám psixik jaǵdayların hár tárepleme úyreniw hám ámeldegi túrli dárejedegi máselelerin jónge salıw etiw sıyaqlı máseleler búgingi kúnniń eń aktual máselelerinen biri esaplanadı.
Ózbekstan Respublikasınıń Birinshi Prezidenti Islam Karimov “Toki hayot davom etar ekan, ta'lim ham, tarbiya ham zamon o'rtaga qo'yayotgan yangi-yangi talablarga ko'ra muttasil ravishda o'zgarib, yangilanib boraveradi. Faqat biz bu sohadagi dastlabki qadamlarni to'g'ri qo'ya olsak, poydevorni mustahkam qilib barpo etsak, men shunga ishonamanki, bugungi avlod bizning qilgan ishlarimizni uhtirom va minnatdorchilik tuyg'usi bilan eslaydi.” - dep tán alıw kerek ekenin aytqan edi! Sonı aytıw kerek, hár bir pán óziniń júzege keliw, rawajlanıw, taraqqiy qılıw tariyxına, nizamlıqlarına iye. Sol sıyaqlı, aqılı zayip balalar psixologiyasi páni de málim rawajlanıw tariyxına iye.
Aqlı zayıp balalardı úyreniwdiń múmkinligi hám zárúrligi, olardı oqıtıw, tárbiyalaw kerekligi, medicina, atap aytqanda psixiatriyanıń rawajlanıwı menen tıǵız baylanıslı. XVIII - XIX ásir baslarında aqlı zayıp balalardı emlew, tárbiyalaw, oqıtıwǵa tiyisli málim unamlı qarawlar júzege keldi hám qáliplese basladı.
Insan ruwxıylıqın úyreniw júda quramalı. Diagnostika jumısları ushın, járdemshi mekteplerdi qurastırıw ushın balalar ruwxıylıqın úyreniw júdá zárúr esaplanadı, sebebi járdemshi mektepler degi tálim-tárbiyanı nátiyjeli aparıw ushın da bul baradıǵı maǵlıwmatlar kerek. Insan ruwxıylıǵı hár tárepleme úyreniw kisiden hár tárepleme bilim hám ilmiy tájriybeler bolıwı talap etiliwi menen bir qatarda bilim, jetkiliklishe turmıslıq tájiriybe de talap etiledi. Aqılı zayipbala ruwxıylıqınıń ózine tán qásiyetlerin biliw tiykarında olar menen alıp barılatuǵın oqıw tárbiyalıq jumıslar
mazmun-mánisi belgilenedi.
Aqlı zayıp balalardıń jeke hújjetleri menen tanısa barıp, oqıtıwshı, tárbiyashi balanıń kesellik tariyxı, kesellik qaldırǵan tásir qásiyetlerin analiz etedi. Aqılı zayipbalalardı úyreniw maydanınan kóplegen ilimpazlar tárepinen izertlew hám úyreniwler alıp barılǵan. Buǵan baylanıslı L.S.Vigotskiy, T.A.Vlasova, L.V.Zankov, G.E.Suxaryova, M.S.Pevzner, L.S.Rubinshteyn sıyaqlı jetik psixolog hám ilimpazlardıń alıp barǵan izertlewleri, izertlewodlari hám olar tárepinen jaratılǵan metodikalarınan házirgi kúnde keń paydalanıp kelinip atır. Ilimpazlar tárepinen aqlı zayıp oqıwshılardıń aqıl, oylaw, yad, dıqqat, sóylew sıyaqlı psixologiyalıq qásiyetleri hár tárepleme úyrenilgen. Keńislikdegi buzılıwlar aqılı zayipbalalarda gúzetiletuǵın eń kóp tarqalǵan hám eń kóp ushraytuǵın kemshiliklerden biri bolıp tabıladı.
T. N. Belovinanıń atap ótiwishe, keńislikti aqıl etiw hár túrlı nuqsanlı aǵzalardıń túrli intermodal baylanıslarına tiykarlanadı. Keńislik komponenttiń tolıqlıǵı kózge tásir jetip atırǵan túrli funksiyalarga baylanıslı:
- onıń ótkirligine;
- pertseptiv maydanına;
- kóz ólshemine hám b. q.
Sebebi, aqılı zayipbalalar bul dárejege tolıq jetken bolıp esaplanbaydı.
Aqlı zayıp balalarǵa tán bolǵan uyalshaqlıq hám háreketler koordinatsiyasınıń azliǵi, balaǵa turǵan zatlar menen kórip tanısıwdıń qáliplesiwine unamsız tásir kórsetedi. Aqılı zayipbalalarǵa maqsetsiz háreketleniw hám artta qalıwları tán boladı.
Izertlewlerge qaraǵanda, aqılı zayipbalalar yadı 11-12 jasda bir az rawajlanar eken. 13-14 jaslarda bolsa aqılı zayipbalalar ǵárezsiz túrde logikalıq túsiniklerden paydalanıwları múmkin. 15 jaslarda bolsa aqılı zayipbalalar materialdı eslep qalıw qábileti normal balalarǵa jaqınlasha baslaydıq. Bul sonnan dárek berediki, aqılı zayipbalalar menen alıp barılatuǵın jumıslar waqıtında tuwrı hám anıq jolǵa qóyılsa, bul olardıń rawajlanıwına járdem beredi.
Sóylew kemshilikleriniń aqılı zayipbala ulıwma psixik rawajlanıwına unamsız tásiri J.I.Shif qollanbasında hár tárepleme, tereń analiz etip berilgen. Ol jaǵdayda tán alınıwısha, aqılı zayipbalalar menen normal bala arasındaǵı parq olardıń aktiv sóylewlerinde kózge taslanar eken. Aqılı zayipbalalar óz sóylewlerinde sapa, peyil, baylawlardan júdá kem paydalanar ekenler. Mektepge shekem jas daǵı aqılı zayipbalalar kóbinese bir sózden ibarat gáplerdi qollaydilar. Bul "gáp-sózde" aytılıp atırǵan pikir ajratilmagan boladı. S. N. Rojdestvenskiyning atap ótiwishe
Do'stlaringiz bilan baham: |
