7 –маъруза – 2 соат Термодинамик тахлилнинг эксергик усули Режа: 1. Энергокимёвий технология тизимлари 2. Энтропия усули 3. Самарали ФИК 4. Эксергия усули 5. Эксергетик баланслар ва эксергетик ФИК 1. Энергокимёвий техналогия тизимлари Энергокимёвий техналогия тизимларининг (ЭКТТ) эксергетик тахлилида энергия оқимлари ва йўқотишларининг Грассман-Шаргут диаграммасидан фойдаланиш катта ёрдам беради.
Энергетик унумдорлик деб – барча турдаги Эксергияларнинг йиғиндисига ΣEэф га айтилади. У ЭКТТ нинг берадиган эффектини аниқлайди.
Nex= ΣEэф/τ
Ёкилғини ёндириш – бу оксидланиш реакцияси бўлиб ёқилғининг энергияси Ет қуйидагича аниқланади;
Ет=∆ZТ˚ – Ео j Ёниш жараёнидаги энергиянинг йўқолиши қуйидаги ифода орқали хисобланади;
Dx.p = Tо ∆Sx.p = Tо ∆z / T
∆S- Энтропиянинг ўзгариши, То – атроф мухит харорати, Т – реакция кетаётган харорат. Ёнишдаги эксергиянинг йўқотилиши энтропиянинг атроф мухит хароратига кўпайтмасига тенг. ЭКТТ ларни яратиш унинг термодинамик тахлилисиз мумкин емас, бунда 2 та мақсадда тадқиқот олиб борилади.
1. ЭКТТ лардаги энергия ўзгаришлари ўрганилади.
2. ЭКТТ элементлари омилларини оптималлаштириш.
Хозирги замонда термодинамик тахлилининг 2 та усули қўлланилади;
А) Энтропия
Б) Эксергия
Иккала усул хам термодинамиканинг II – қонунига таяниб қайтмас жараёндаги иш қобилиятининг йўқолишини аниқлашга қаратилган.
2. Энтропия усули Энтропия усули бу – усулда ташқи энергетик оқим яьни иссиқлик ва иш билан тизим омили орасидаги боғланиш топилади. Қайтмас циклнинг ФИК термик ФИК деб аталади.
ηt = Aцқ/р и /q1 = 1–q2 / q1 Aцқ/р и – циклнинг қайтар иши.
Реал ФИК ни эса ички ФИК деб аталади.
ηi = Aцқ/с и / q1 Aцқ/с и – циклнинг қайтмас иши
Ички ФИКнинг термик ФИК га нисбати қайтар жараённинг қайтмас жарёндан қанча мукаммал еканлигини билдиради.
ηоi = ηi / ηt = Aцқ/с и / Aцқ/р и 3. Самарали ФИК Самарали ФИК деб – ташқи истеъмолчига берилган иссиқлик ва иш шаклидаги энергия миқдорини қурилмага берилган энергия миқдорига бўлган нисбатига айтилади.
ηф = Ат.и. / q1 Ат.и. – қурилмадан ташқи иситмага ўтадиган энергия.
q1 – қурилмага берилган иссиқлик.
ηф – тизимлардин ажратилган иссиқликнинг қандай улуши фойдали ишга айланганлигини кўрсатади.
Тўлик системаиш қобилиятининг йўқолиши унинг алохида элементлари шу қобилиятининг йўқолишлари йиғиндисига тенг.
Σ ∆Aэктт = Σ ∆Ai Ушбу ибора ёрдамида қайси элементда энергия йўқотиш катта бўлишини аниқлаш мумкин.