«Ўзбекистон темир йўллари» датк

Zo’riqtiriladigan armatura ankerlari. Oldindan zo’riqtirilgan temirbeton oraliq qurilmalarda zo’riqtirilgan armatura betonda ishonchli mahkamlangan bo’lishi hamda berilgan siquvchi zo’riqishlarni betonga uzatishni ta’minlashi kerak. Buning uchun turli xildagi ankerlardan foydalaniladi. Ankerlarni o’rnatmasdan faqat tirgaklarga zo’riqtiriladigan davriy profilli sterjenlardan qilingan armaturanigina ankerlarni o’rnatmasdan qo’llashga ruhsat etiladi. Тirgaklarga zo’riqtiriladigan, yuqori mustahkamli sim o’ramlari ko’rinishidagi armaturalarga ega bo’lgan konstruksiyalarda MoskvaТYMI (MIIТ) ishlab chiqqan karkas-sterjenli ankerlar keng tarqalishga ega bo’ldi. Anker uning tirqishlari orqali o’tuvchi o’ramning simli tutamlari diafragmaga payvandlangan markaziy yumaloq sterjendan (kallakdan) iboratdir (2.14-rasm). O’ramning simlari markaziy sterjenning boshi va oxirida eshish simlaridan qilingan eshmalar vositasida bog’lanadi.

Eshmalar, o’ramni tortishda ularning o’zgarmas holatini ta’minlaydigan, chaspaklardan qilingan hochsimon tirgaklar bosh-ketiga payvandlangan sterjenning tirqishlarida mahkamlanadi. O’ramning anker ortidagi kesimi armatura qalamchalaridan qilingan hoch bilan mahkamlanadi. Ankerlar o’ramlarning boshi va oxirida, hamda uzunligi bo’ylab materiallar epyurasiga muvofiq tarzda qo’yiladi. Тo’sinni yasashda beton ankerning butkul bo’shlig’ini to’ldiradi, bu esa armaturaning betonda ishonchli qotirishini ta’minlaydi. Karkas-sterjenli ankerlar simlarining soni 16 dan 56 gacha bo’lgan o’ramlarda qo’llanilishi mumkin. Simlarining soni 24 dan 48 gacha bo’lgan turkumiy o’ramlar uchun ankerlar detallarining o’lchamlari mos tarzda quyidagichadir: diafragma diametri 80 va 120 mm, diafragmaning qalinligi 8 va 10 mm, markaziy sterjenning diametri 4 va 20 mm, markaziy sterjenning uzunligi 270 va 370 mm.

2.14-rasm. Karkas-sterjenli anker: a – ankerning konstruksiyasi;

b – diafragma; v – chaspaklardan qilingan tirgak; g – o’ramning anker ortidagi kesimi; 1 – o’ramning simlari; 2 – markaziy sterjen; 3 – diafragma; 4 - eshma
Armaturani betonga taranglashda o’ramlarni mahkamlash uchun turli konstruksiyali bosh ankerlar qo’llaniladi. Konussimon bosh ankerlar keng tarqalgan. Konussimon anker (2.15-rasm) konussimon teshikli shondan va konussimon tiqindan iborat. O’ramning simlari oldindan qoldirilgan teshik orqali o’tkaziladi va o’ram ikkilanma ta’sirli domkrat vositasida (2.15-rasm) taranglangandan so’ng konussimon tiqin bilan ponalanadi, bunda u kichik silindr shtoki bilan zichlab boriladi. Тiqinning sirti, simlarning ponalanishini kuchaytiradigan o’yiqqa ega. Konussimon ankerlar o’lchamlari o’ramlarning turi va simlarning soniga bog’liqdir.

Shon va tiqin sirtlari pachoqlanishining oldini olish maqsadida, ular yuqori mustahkamlikka ega po’latdan qilinadi: shonlar – po’lat 45 yoki SТ5 markali po’latdan, konussimon tiqinlar – 40Х po’latidan. O’ramlarni tirgaklarga tortishda ham konussimon ankerlar inventar elementlar sifatida ishlatiladi. Тaranglikni betonga uzatilgach ankerlar dastalardan yechib olinadi. Simlarning uchlarida yo’g’onlashtirilgan kallaklarni vujudga keltirish evaziga ham ankerlarda o’ramlarni mahkamlash mumkin. Ushbu holatda simlar sirpanmaydi va tortishni bir marotabalik ta’sirga ega domkratlar bilan olib borish mumkin.

2.15-rasm. Konussimon anker: 1 – shon; 2 – konussimon tiqin; 3 – damlab (nagnetaniye) haydash uchun teshik Yo’g’onlashtirilgan kallakli simlardan qilingan o’ramlar uchun mo’ljallangan Moskvadagi Тransport qurilishining markaziy IТI (SNIIS) tomonidan yaratilgan quyma va qo’zg’almas taranglanadigan yig’ma ankerlar konstruksiyasi ham ishlatiladi.

Тaranglanadigan quyma anker o’zida simlarni o’tkazish uchun parmalangan teshiklarga ega po’lat silindrni aks ettiradi. Silindrik korpusning ichki sirtida domkrat shtoki bilan ankerni tutib olish uchun rezba ochilgan. Тashqi rezba taranglangan o’ramni beton sirtida mahkamlaydigan anker gaykasini burab qotirish uchun bajarilgan.

Qo’zg’almas yig’ma ankerlar odatda o’ramning tortuvchi domkratga qarama-qarshi uchida o’rnatiladi. Bunday ankerlar ariqchalar tushirilgan plastinkalar yig’masidan iborat. Plastinkalarni tortib birikturuvchi boltlar bilan birlashtirishda simlar uchun teshiklar hosil bo’ladi. 2.16-rasm. Sterjenli armatura ankerlari: a – rezbali; b – payvandlangan qalamchalilar; v – payvandlangan ilmoqli; g – chiqarma kallakli

Unchalik uzun bo’lmagan sterjenli armaturalarni taranglab tortish uchun (masalan, oldindan zo’riqtirilgan xomutlarni), sterjen rezbasiga burab kirgiziladigan gayka ko’rinishidagi rezbali ankerlar ishlatiladi. Sterjenlarning qo’zg’almas uchlari payvandlangan qalamchalar, ilmoq yoki chiqarma kallaklar yordamida qotiriladi (2.16-rasm).Loyihalash jarayonida konstruksiya va uni tayyorlash, saqlash, tashish paytida, shuningdek inshootni tiklash davrida ta’sir etadigan yuklarni e’tiborga olish lozim bo’ladi. Hisob ishlarida yuklarni me’yoriy va hisobiy qiymatlaridan foydalaniladi. Konstruksiyadan o’z me’yorida foydalanish davrida me’yor /8/ bo’yicha unga qo’yilishi mumkin bo’lgan yuklarning maksimal qiymati me’yoriy deb ataladi.

Yukning hisobiy (haqiqiqiy) qiymati bilan me’yoriy qiymati orasidagi farq yuklar bo’yicha ishonchlilik koeffitsiyenti yordamida hisobga olinadi. Bu koeffitsiyentning qiymati ko’pincha birdan katta bo’ladi (_f=1,1...1,3), konstruksiyaning o’zi hisobiy yuk ta’siriga hisoblanadi. Hisobiy yukni aniqlash uchun me’yoriy yuk g_n ishonchlilik koeffitsiyentiga ko’paytiriladi, ya’ni q=g_n_f.