Ўзбекистон тарихи

1924 йилги, 1936 йилги ҳамда 1977 йиллардаги Конституциялар миллий республикаларнинг тобора мустақилли-гини, суверенитет ва эркинликларини йўққа чикаришда ҳамда коммунистик партия ва Марказнинг яккаҳокимлигини ўрнатишда босқичларни ўтади.

Шўролар даврида қарор топган тоталитар давлатнинг моҳияти қуйидагилардан иборат:

• сиёсий соҳада - халқнинг ҳокимиятдан четлантирилиши;
• давлат аппаратини партия аъзолари томонидан эгалланиши;
• шахсга сиғиниш;
• тор доира комфирқа аъзолари томонидан хокимиятни монополлаштириш,

• рус бўлмаган халқларни миллий манфаатлари билан ҳисоблашмаслик;
• иқтисодий соҳада барча мулкчилик шаклларини мутлақо давлат тасарруфига олиш;
• мажбурий меҳнат тизимини жорий қилиш;
• ишлаб чиқаришни режалаштириш сиёсати орқали махсулотни тақсимлашдан четлаштириш ва ҳ.

1919 йил октябр-да Турккомиссия ту-зилиб, у Туркистонда олий даражадаги партия назорати ва раҳбарлигини амалга ошириш учун юбо-рилди.

Мусбюронинг охирги III Конферен-циясида (январ 1920 й.) ва Туркистон КП V Умумпартия Конференциясида маҳаллий раҳбарлар Т.Рисқулов бошчилигида “Туркистоннинг туркий халқлар комму-нистик партияси” ва Туркистонни Турк республикаси деб аташ ғоялари билан чиқдилар.

Т.Рискулов ва унинг маслакдошлари бу таклифлар учун 1920 йилдаёқ Туркис-тоннинг сиёсий ҳаётидан четлатилиб “миллат”чилик сари оғишувчиликда айбланишди. 20-йиллар бошида шўролар ҳокимиятининг қатағон машинаси ишга туширилиб, ҳукумат сиёсатига зид ғоялари билан чиққанлар жисмоний йўқ қилина бошланди. Биринчи бўлиб татар коммунисти Мирсаид Султон Галиев қурбон бўлди.

1925 йилнинг кузида халқ комиссарлари ва бошқа раҳбарлардан иборат қатор ходимлар Ўзбекистонда 1925-1929 йил-ларда олиб борилган ер-сув ислоҳоти услубларига қарши чиқиб, норози бўлиб баёнот эълон қилдилар. Уларга “18 лар гурухи” ёрлиғи берилди.