Ўзбекистон тарихи хрестоматия

Одамнинг физик шакли. 
Мустье одамининг физик шакли ҳақида кўп нарса айтиш қийин. Кенг 
Марказий Осиё минтақаси учун фақат Тешиктош ғоридан топилган боланинг 
қабри ягона топилма сифатида мавжуд. Скелет юқори маданий қатламдан 
топилган. Афтидан, бола кўмилгандан сўнг тез орада йиртқич ҳайвоннинг 
ўлжасига айланган, скелет тўлиқ сақланмасдан, ўзининг дастлабки анатомик 
бирикишини йўқотган. Бу қабрда боланинг пастки жағи билан бирга 
мажақланган калла суяги, бир бўлак умуртқаси, икки ўмров суяги, елка 
суяги, иккала катта болдир суяги синиқлари ва иккита кичик болдир 
суяклари сақланган. Бу антропологик топилмани М.М.Герасимов биринчи 
марта 1940 йили таъмирлаган. У 150 бўлак бош суягини бирлаштириб 
чиққан. Бу калла суяги кейинчалик Г.Ф.Дебец томонидан ўрганилган
1
. 
М.М.Герасимов кичик неандертал боланинг физик типини илмий асосда 
тасвирлаб ҳайкал яратган. Топилмани диққат билан ўрганган Г.Б.Дебец бу 
суяк қолдиғи неандертал типидаги 9 ёшли боланинг скелети деб кўрсатган. 
Неандерталларни системалаштириш етарли даражада ишлаб чиқилмаганлиги 
учун, Г.Ф.Дебец Тешиктош неандерталини Европа неандерталига яқин 
туради, деган фикрни айтган. Кейинчалик у Тешиктош неандертали бош 
суягида монголоидлик аломатлари бор, деган немис олими Ф.Вейденрейхга 
қарши чиқиб, бу калла суяги европеоидларга ҳам ўхшаб кетади ва ўша 
даврдан ҳозирги ирқлар аломатини ахтариш ўринсиз, деган хулосага келган 
эди. Примитив ва прогрессив белгиларига кўра, у Эрингдорф европеоид 
гуруҳига ёки Схул Олд Осиё гуруҳига киритилиши мумкин. Ирқий 
белгиларига кўра, топилма ғарбий европеоид ва негроид ирқи 
шахобчасининг бошланиш шакли, деган хулосага келинган. Бундан, 
1
Дебец. 

---

29 
Марказий Осиёнинг жанубий районлари ирқ шаклланиши жиҳатидан ғарбий 
чегараларнинг илк ўчоқлари сафига киритилиши мумкин, деган хулоса келиб 
чиқади.