Ўзбекистон ресубликаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги

Нимани баҳолаш керак?

• 
  Назарий билимларни;
  
• 
  амалий кўникма ва малакаларни;
  
• 
  хулқ-атвор ва шахсий фазилатларни.
  

Қачон баҳолаш керак?

• 
  Таълим жараёни бошида (бошланғич баҳолаш);
  
• 
  таълим жараёни давомида (жорий ва оралиқ баҳолаш);
  
• 
  таълим жараёни якунида (якуний баҳолаш).
  

Баҳолашнинг асосий хусусиятлари;

• 
  таълим мақсадига йўналтирилганлик;
  
• 
  мунтазам ўтказиб бориш;
  
• 
  педагогик, психологик ва ҳуқуқий тамойилларга асосланганлик;
  
• 
  умумий қабул қилинган натижа стандартларига асосланганлик.
  

Юқорида таъкидланганидек, назарий билимлар баҳоланиётганида когнитив ўқув мақсадларга эришганлик даражалари аниқланади. Амалий кўникма ва малакалар баҳоланаётганида психомоторик, ҳулқ-атвор ва шахсий фазилатлар баҳоланаётганида эса-аффектив ўқув мақсадларига эришганлик даражалари аниқланади.
Баҳолаш мезонлари. Ҳар қандай баҳолаш натижалари ўзаро таққосланиши, яъни ўлчаниши лозим бўлади. Уларни таққослаш баҳолашдан олдин ёки кейин ишлаб чиқилган мезонлар асосида амалга оширилиши мумкин. Баҳолаш мезонлари ўқув мақсадларига қай даражада эришилганликни англатувчи кўрсаткичдир. Бу кўрсаткичлар сонлар («беш», «тўрт», «уч» ва ҳоказо) сўзлар («аъло», «яхши», «қониқарли» ва ҳоказо) ёрдамида тавсифланиши мумкин. Бошқача қилиб айтадиган бўлсак, баҳолаш мезонлари таълим олувчининг қайси ўзлаштириш даражасини намойиш қилишига қараб мос қўйиладиган баҳо кўрсаткичининг тавсифидан иборат.
Баҳолаш тамойиллари. Билимларни текшириш ва баҳолаш муайян дидактик талабларга жавоб бериши керак. Текшириш ва назорат қилиш системали, доимий тарзда бўлиши шарт. Бу талабга риоя этилмаса, таълим олувчиларнинг ўқишга нисбатан муносабати ёмонлашади, билимларнинг сифатига салбий таъсир қилади.
Билимларни баҳолаш индивидуал характерга эгадир. Ҳар бир таълим олувчи унинг қайси билимлари, кўникма ва малакалари баҳоланаётганини билиши керак. Таълим берувчининг саволларига ва вазифаларига жавоб беришга тайёрлик ҳолати билимларни текшириш ҳамда баҳолаш ўқув жараёнининг муҳим бир бўлагига, унинг таркибий қисмига айланган тақдирдагина рўй беради.
Таълим олувчининг билимлари, кўникма ва малакалари давлат ўқув режаларининг бажарилиши нуқтаи назаридан текширилади ҳамда баҳоланади.
Таълим олувчиларнинг билимлари, кўникма ва малакаларини текшириш шакллари турличадир. Баъзан таълим берувчи билимларни текширишнинг узоқ вақт мобайнида бир хилдаги усулларини қўллайди. Унда сўраш, савол бериш, изоҳлаш каби муайян одат пайдо бўлади. Таълим олувчилар бугундай текширишга мослашиб кетадилар, ўқитувчининг қай тарзда сўраши уларга олдиндан маълум бўлади. Улар фақат таълим берувчи учун, уни қаноатлантириш учун жавоб бера бошлайдилар.
Қуйидаги бешта асосий тамойиллар баҳолаш тизими самарадорлигининг пойдевори ҳисобланади:

• 
  ўқув мақсадларига асосланганлик;
  
• 
  ҳақиқийлик;
  
• 
  ҳаққонийлик;
  
• 
  ишончлилик;
  
• 
  қулайлик.
  

1.