zbekiston respublikasioliy va rta maxsus ta'lim vazirligi

Nazorat savollari:
1. Futbol o’yin tizimi.
2. Futbolchilaming taktik harakatlariga tavsif.
3. Futbol o’yinining tizimi evolyutsiyasi.
4. Futbolchilaming guruhiy harakatlari nima yordamida baholanadi?
5. Futbolchilami psixologik tayyorgarligi o ’mi.
6. Futbolchilaming musobaqa faoliyati qanday qayd qilinadi?

---

XII ВОВ. FUTBOLDAILMIY TADQIQOTISHLARI
Jismoniy  tarbiya  instituti  talabalariga  ma’lum  bilimlarni  berish  va 
yuqori  malakali  mutaxassislarni tayyorlashgina emas, balki ularda ilmiy 
dunyoqarashni  shakllantirish,  ulami  sportchi  shaxsining  rivojlanish 
qonuniyatlari 
bilan  tanishtirish,  tarbiyalanuvchilaming  kundalik 
hayotida  bu  qonuniyatlami  qoMlash  va  sport  natijalariga  erishishdagi 
bilimlar bilan ta’minlashni  ham o’z jchiga oladi.  Shuning uchun har bir 
talaba  institutda  taMim  olish  vaqtida  biologik,  sport-pedagogik, 
psixologik-pedagogik va bir qator maxsus bilimlami o’zlashtirishi kerak.
Biologik  fanlar  bosqichiga anatomiya,  fiziologiya,  bioximiya,  sport 
morfo-logiyasi,  biomexanika,  gigiena,  sport medisinasi  va sport massaji 
fanlarini o’rganish kiradi.
Mutaxassis-murabbiylar  o’zlarining  har  kungi  ishlarida  inson 
organizmiga  ta’sir  qiladilar  va  harakat  funksiyalari  hamda  inson 
organizmining ichki organlari faoliyatini rivojlantiradilar.
Tabiiyki,  organizmning funksiyalariga ilmiy isbotlangan yo’nalishli 
ta’sir etish uchun organizmning tuzilishi  va unda kechayotgan  bioximik 
jarayonlar,  mushak  faoliyatini  boshqarishdagi  fiziologik  mexanizmlar, 
qon  aylanish,  nafas  olish  va  ayimv  organlarining  faoliyati  haqidagi 
bilimlami egallash  lozim boMadi.  Shu munosabat bilan sport sohasidagi 
mutaxassislarni 
tarbiyalashda 
tibbiy-biologik 
fanlaming 
o’rni 
o’zgachadir.
Predmetlar  bo’yicha  eng  katta  guruhni  sport-pedagogik  fanlar 
tashkil  qiladi.  Bular:  gimnastika,  yengil  atletika,  suzish,  sport o’yinlari, 
og’ir atletika, boks, kurash, qilichbozlik va boshqalar.
Pedagogika,  jismoniy  tarbiya  nazariyasi  va  usuliyati  qonun- 
qoidalariga  asoslanib,  har  bir  sport-pedagogik  fan  bevosita  u  yoki  bu 
sport turi  xusu-siyatlarini, texnikasini,  taktikasini,  mazkur sport turidagi 
mashg’ulotlarning  umumiy  va  maxsus  usullarini,  uning  rivojlanish 
tarixini,  mazkur  sport  turi  bo’yicha  turli  ish  shakllari  va  usullarini 
rivojlantirish yoMlarini ochib beradi.
Psixologik-pedagogik 
fanlarga 
umumiy 
psixologiya, 
sport 
psixologiyasi  va  pedagogika  fanlari  kiradi.  Pedagogika  insonni 
tarbiyalash 
qonunlarini, 
o’rga-tishning 
prinsip 
va 
usullarini, 
murabbiyning  o’z  tarbiyalanuvchilariga  ta’sir  etish  yoMlarini  ochib 
beradi.  Pedagogikani  o’rganish  orqali  talabalar  yangi  insonni  qanday 
qilib  tarbiyaiash,  nimaga  va  qanday  o’rgatish,  qanday  sifatlarga  ega 
boMish  va  bu  sifatlami  tarbiyalanuvchilarda  qanday  shakllantirish 
kerakligi haqidagi  savollarga javob olishlari mumkin.
338

---

Psixologiya  kurslari  inson  faoliyatining  psixologik  qonuniyatlarini 
ochib  beradi.  Umumiy  psixologiya  va  sport  psixologiyasi  asoslari 
o’rganiladi.  Sport  psixologiyasi,  sport  faoliyatining  sportchi  shaxsiga 
ta’sir  etishi,  o’rgatish  jara-yonining  psixoiogik  asoslari,  sport 
mashg’uIotlari  va  musobaqalaming  psixologik  xususiyatlari  haqida 
tasavvur  qilish  imkonini  beradi.  Sport  psixologiyasi  mutaxassislami 
tayyorlashda  katta  ahamiyatga  ega.  Sport  psixologiyasi  har  bir  alohida 
sportchining  jismoniy,  texnik-taktik  va  ijtimoiy-irodaviy  tayyorgarligi 
uchun rasional mashg’ulot usullarini tanlashda muhim omil hisoblanadi.
Maxsus  fanlar  sikli  jismoniy  tarbiya  tarixi,  jismoniy  tarbiya  va 
sportni  tashkillashtirish,  boshqarish,  jismoniy  tarbiya  va  sport 
iqtisodiyoti, 
jismoniy 
tarbiya 
nazariyasi 
va 
usuliyati, 
sport 
mashg’ulotlari asoslari va sport inshootlari kabi fanlami o’z ichiga oladi.
Jismoniy  tarbiya  tarixi  jismoniy  tarbiyaning  paydo  boMishi  va 
rivojlanishi sabablarini yoritib beradi.
Jismoniy  tarbiya  va  sport  iqtisodiyoti,  uni  tashkillashtirish  va 
boshqarish  tashkiliy  ishlar  va  jismoniy  tarbiya  harakatini  boshqarish 
asoslarini  ochib  beradi,  uni  tashkillashtirishning  davlat  va  jamoat 
shakllari birligini ko’rsatadi.
Insonning jismoniy  rivojlanish jarayonlarini,  pedagogik  boshqarish 
qonuniyatlarini  jismoniy  tarbiya  va  sport  nazariyasi  va  usuliyati  fani 
o’rganadi.
Bu  kurslarda  bo’lajak  mutaxassis  jismoniy  tarbiyaning  maqsadi, 
vazifalari, umumiy prinsiplari va vositalari haqida tasawur hosil qiladi.
Institutning  o’quv  rejasida  talabani  mustaqil  fikrlashga  o’rgatish, 
turli  fanlaming  yutuqlaridan  keng  foydalanish  va  o’z  mutaxassisligi 
bo’yicha  ijobiy  ko’nikmalarga  erishish  asosiy  g’oya  sifatida  haraladi. 
Barcha  o’quv  fanlarini  to’liq  o’zIashtirgan  talabagina  keng  va 
zamonaviy  dunyoqarashga  ega  bo’lishi,  o’z  mutaxassisligini  chuqur 
o’zlashtirgan shaxs bo’lib shakllanishi mumkin.