Збекистон республикасининг

506-модда. Ҳадя шарт номасини бажаришдан бош тортиш
Агар шарт нома тузилгандан сўнг ҳадя қилувчининг моддий аҳволи 
жиддий ёмонлашган бўлса, у келажакда ҳадя олувчига ашёни ёки 
мулк ҳуқуқини бериш ё бўлмаса, уни мулкий мажбуриятдан озод 
этиш ваъда қилинган шарт номани бажаришдан бош тортишга ҳақли.
Ушбу Кодекс 507-моддасининг биринчи қисмида назарда тутилган 
асосларда ҳадя қилувчи келажакда ҳадя олувчига ашёни ёки мулк 
ҳуқуқини бериш ё бўлмаса, уни мулкий мажбуриятдан озод этиш 
ваъда қилинган шарт номани бажаришдан бош тортишга ҳақли.
Ушбу моддада назарда тутилган асосларда ҳадя қилувчининг ҳадя 
шарт номасини бажаришдан бош тортиши ҳадя олувчига зарарни 
қоплашни талаб қилиш ҳуқуқини бермайди.

---

225
1. Олдинги моддалардагидек ҳадя қилувчининг манфаатида шарт-
номани бажаришдан бош тортиш нормалари, яъни бир тарафлама бекор 
қилиш новелла деб ҳисобланади. Шубҳасиз, қонун бу ерда амалга оши-
рилган консенсуал шарт номани назарда тутган, лекин ижро ҳали бўлмаган. 
Ҳадя қилувчининг рад этиши ҳаққоний бўлиши учун шарт нома тузил-
гандан сўнг ҳадя қилувчининг моддий, оилавий аҳволи ҳамда соғлиғи 
жиддий ёмонлашган бўлиши лозим.
Моддий аҳволнинг ёмонлашиши ҳар хил оқибатда намоён бўлиши 
мумкин(мисол, тадбиркор фуқаро банкрот деб тан олинди, фуқаро уй-жой, 
кийим, овқат ва ҳоказоларга бўлган эхтиёжини қондира олмаяпти). Аммо 
булар фақатгина фуқаро-тадбиркорнинг ҳаётий тарзининг жиддий ёмон-
лашишига олиб келиши лозим. Шубҳасиз, қонун ҳадя этувчи — юридик 
шахсни назарда тутмаган, чунки юридик шахснинг ҳаёт даражаси тушиб 
кетганлиги тўғрисида гапириш мумкин эмас.
Ҳаёт даражасиниг жиддий тарзда ёмонлашиши сифатида нима 
ҳисобланиши тўғрисида конкрет вазиятдан келиб чиққан ҳолда муҳокама 
қилиш мумкин. Ҳар ҳолда бу ҳолат шундайин муҳим бўлиши керакки, 
унда ҳадя берувчи ҳадя шарт номасини тузаётган пайтда бу ҳолни бил-
ганда бу шарномани тузмаслиги лозим.
2. Шарҳланаётган модданинг 1 ва 2-қисмларида кўрсатиб ўтилган 
шароит ларнинг одатдан ташқари хусусиятларидан келиб чиққан 
ҳолда қонун умумий қоидалардан келиб чиқиб, жуда муҳим истисно 
белгилаган(ҳадя олувчи унга рад этишдан етказилган зарарларни қоплашни 
талаб этиши мумкин бўлган қоида): бу ҳолатда ҳадя олувчи реал зарарни 
қоплаш учун талаб қилиш ҳуқуқига эмас.
B
Ҳадя шарт номасини бажаришдан бош тортиш, бу ўз-ўзидан унинг 
бекор қилинишидир, шунинг учун ҳам ҳадя шарномасининг шакли қандай 
бўлса у ҳам шундай бўлади.