Збекистон республикасининг

585-модда. Корхонани ижарага бериш шарт номасига итимларнинг 
ҳақиқий эмаслиги ҳамда шарт номани ўзгартириш ва бекор 
қилиш оқибатлари ҳақидаги қоидаларнинг татбиқ этилиши
Ушбу Кодекснинг битимлар ҳақиқий эмаслигининг оқибатлари 
тўғрисидаги, шарт номани ўзгартириш ва бекор қилиш ҳақидаги 

---

367
шарт нома бўйича олинган нарсани бир тарафдан ёки ҳар иккала 
тарафдан қайтариб олишни ёки асли ҳолида ундириб олишни 
назарда тутувчи қоидалари, агар бундай оқибатлар ижарага берувчи 
ва ижарага олувчининг кредиторларининг, бошқа шахсларнинг 
муҳим ҳуқуқлари ҳамда қонун билан қўриқланадиган манфаатла
-
рини жиддий бузмаса ва ушбу Кодекс 116-моддасининг қоидаларига 
зид келмаса, корхонани ижарага бериш шарт номасига нисбатан 
қўлланади.
Шарҳланаётган модда нормаси корхонани сотиш тўғрисидаги Ўз. Р ФК 
496-моддаси нормасидаги мазмунни такрорлайди ва битимларнинг 
ҳақиқий эмаслиги натижалари тўғрисидаги, ижара шарт номасига нис-
батан шарт номани ўзгартириш ва бекор қилиш тўғрисидаги умумий 
қоидалардан алоҳида мазмунни келтириб чиқаради.
Бундай алоҳидалик битимларнинг ҳақиқий эмаслигининг, шарт номани 
ўзгартириш ва бекор қилишнинг мол-мулкнинг аслича қайтарилиши ва 
ундирилиши билан боғлиқ натижаларига тегишли. Бундай қайтариш 
Ўз. Р ФК 114-моддаси 2-қисмида белгиланган қоидаларга кўра икки 
томонлама реституцияда (дастлабки ҳолда қайтариш) мумкин.
Баъзан мол-мулкни аслича қайтариш шарт номани ўзгартириш ёки 
бекор қилиш натижаси бўлиб ҳисобланади.
Агар бундай асосларда мол-мулкни қайтариш ёки уни аслича ундириш 
ижарага берувчи ва ижарага олувчининг кредиторлари, бошқа шахслар 
ҳуқуқларини ва қонун билан қўриқланадиган манфаатларини сезиларли 
даражада бузадиган бўлса ва қонунчилик талабларига мувофиқ келмаса, 
бунда ФК битимларнинг ҳақиқий эмаслиги оқибатлари тўғрисидаги 
умумий қоидалар корхонани ижарага бериш шарт номасига нисбатан 
қўлланилмайди.
Ушбу норма мол-мулкни аслича қайтариш тўғрисидаги умумий 
қоидаларни бутунлигича эмас, балки биргина элементга нисбатан 
ўзгартиради. Демак, ижарага берувчида қолган барча ҳуқуқлар сақланиб 
қолади. Масалан, реституция тўғрисида сўз юритсак, бунда агар олин-
ганларни аслича қайтариш имконияти бўлмаганда, уни қиймати пул 
ҳисобида тўланиши тўғрисидаги норма амал қилади.
Шарҳланаётган моддада шаклланган норма ижара предметининг 
кейин ги тақдирини белгиламаганлиги учун тугалланмаган ҳисобланади. 

---

368
Сўзсиз, унинг қўлланилиши ижарага берувчида мулк ҳуқуқининг маж-
бурий тугалланиши натижасидир, аммо бунда Ўз. Р ФК 197-моддасида 
қайд этилган мулк ҳуқуқининг тугалланиши асосларидан қайси бирига 
уларнинг тугалланган рўйхатини ҳисобга олиб, бу таъллуқли эканлигига 
савол туғилади?
Ҳар қандай ҳолатда ҳам ушбу норма ижарага берувчининг мулкдор 
сифатида таваккалчилик даражасини сезиларли кўтаради, чунки юқори 
қийматдаги объектни аслича қайтаришни ман этиш унинг қийматини 
пул билан тўлиқ ҳажмда олинишини ҳам мураккаблаштиради.