Ўзбекистон республикаси ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш давлат қЎмитаси

Ўсимликлардан заҳарланишлар-Келиб чиқишига қараб ўсимликлардан заҳарланишлар икки гуруҳга бўлинади.
1. Ўсимлик ва озиқалар таркибида мавжуд бўлган кимёвий заҳарлардан заҳарланишлар.
2. Ўсимлик ва озиқаларнинг, бактериялар, замбуруғлар билан ифлосланишидан келиб чиқадиган заҳарланишлар.
Биринчи гуруҳ заҳарланиш манбаларига яйловларда ўсадиган ёки етиштирилган дағал озиқалар:
-емга, буғдой ва арпага турли заҳарли ўт уруғларининг қўшилиши;
-озиқаларини сақлаш талаблари бузилганда ҳосил булувчи заҳарлар (азотокислый соль, синиль кислотаси).
-Таркибида заҳарли моддалар бор ўсимликларни бирданига кўп бериш (барда).
Иккинчи гуруҳга бактериялар (ботимус, чиритувчи) ва замбуруғлар билан ифлосланган зарарланган озиқалар киради.
Клиник белгилари: Ўсимлик заҳарлари билан заҳарланишлар асосан ўткир, ярим ўткир ва сурункали кечади. Кейинги вақтларда айрим заҳарланишлар субклиник кечиши тўғрисида профессор Х.З.Ибрагимов ёзган, тажрибалар ўтказган.
Ўткир кечишида – Ҳайвонларда нерв шикастланишлари, юрак-қон томир системасида ўзгаришлар кузатилади. Бундай ҳолат жуда оғир кечиб ҳайвонлар бир соат ичида ўлиб қолади. Айрим ҳолларда ўта ўткир (яшинсимон) шаклда ўтади. Бундай заҳарларга синил кислотаси, цианидлар нитробирикмалар сақловчи ўсимлик ва озиқалар киради.
Заҳарланишларнинг сурункали кечиши ҳафталаб, ойлаб давом этади. Булар заҳарли ўсимликларни заҳарли ўсимликлар донлари, барглари билан ифлосланган озиқаларни узоқ муддат давомида ҳайвонларга берилиши туфайли содир бўлади (гемиотроп токсикоз) триходесмотоксикоз, уетилоготоксикоз). Сурункали кечганда клиник белгилари тўлиғича намоён бўлмайди.
Субклиник кечишда – клиник белгилар сезиларли бўлмайди, фақатгина қонни текширганда биокимёвий кўрсаткичларда ўзгаришлар аниқланади. Масалан, чўчқалар устилаготоксикозида эритроцитлар ва гемоглобин миқдори камайиб кетади. Қанд ва билирубин қон плазмасида кўпайиб кетади (Ибрагимов Х.З. 1969).
Заҳарли ўсимликлар билан заҳарланишлар ўткир кечганда қуйидаги характерли белгилар кузатилади:
- овқат ҳазм қилиш системасида ўзгаришлар бўлади, оғзидан сўлак ажралади,қайт қилади, қорин дамлайди, ич кетади, айрим вақтда қабзият кузатилади. Тезагида шиллиқ ва қон аралаш бўлади.
Диагностикаси – комплекс усулда.
Даволаш: Этиотропин ва симптоматик даволаш ишлари олиб борилади. Танин, йод.
Олдини олиш: бериладиган озиқаларни заҳарли ўтлардан тозалаб бориш керак ва умумий профилактика ишлари олиб борилади.