Ўзбекистон республикаси ва ўрта махсус таълим вазирлиги техника олий ўқув юртлари талабалари учун дарслик сифатида тавсия этилади

Мой баклари

Мой баклари ўсимлик мойлари ва ёғ омборларининг энг муҳим иншоотлари сирасига киради. Мой бакларининг конструкцияси, асбоб-ускуналар ва жойлашиши:

• 
  мой ва ёғларни йил ва сутканинг исталган вақтида қабул қилиш;
  
• 
  уларнинг сифати пасайишига ёл қўймайдиган қилиб сақлаш;
  
• 
  бакда қотиб қолган мой ёки ёғни иситиш ва уларни узлюксиз жўнатиш;
  
• 
  мойни белгиланган даражадан тортиб олиш имконияти;
  
• 
  бак ичидаги маҳсулотни ташқи таъсирлардан ҳимоя қилиш (ёмғир, қор, чанг ва бошқалар);
  
• 
  бакнинг максимал узоқ хизмат қилиши;
  
• 
  чўкиндидан механик тозалаш имконияти;
  
• 
  хизмат кўрсатиш, парвариш қилиш ва таъмирлашнинг соддалиги;
  
• 
  задвижкаларни қулай ва тез бошқариш;
  
• 
  даражани масофадан олчаш ва маҳсулот ҳароратини назорат қилиш имконияти;
  
• 
  сақланаётган мой ва ёғнинг ҳароратини барқарорлаштириш;
  
• 
  мой бакларининг қурилиши ва ишлатилишида юқори техник иқтисодий кўрсаткичлар таъминланиши зарур.
  

Мой бакларидан янада оқилона фойдаланиш учун улар қуйидаги гуруҳларга бирлаштирилиши мумкин:

• 
  ранги оч мойлар;
  
• 
  ранги тўқ мойлар;
  
• 
  озиқавий ва техник саломаслар;
  
• 
  денгиз ҳайвонлари ва балиқ мойлари учун мой баклари.
  

Кит мойи, бошқа денгиз ҳайвонлари ва балиқ мойини сақлашга
мўлжалланган мой баклари ўсимлик мойлари сақланадиган баклардан алоҳида сақланиши керак. Бунинг учун бундай мой баклари алоҳида мой қувурлари ва насосларига эга болади.
Намунавий ер усти мой баки полатдан ишланаган вертикал зич ёпиладиган силиндрдир. У туб, корпус, ясси томдан иборат, шунингдек, марказий таянч колоннаси ва тегишли асбоб-ускуналарга эга.
Мой бакининг таги бетондан болиши керак. Тагида эркин ётган мой бакининг туби ясси ёки марказ томонга қия болиши мумкин
Корпуснинг пастки қисмига стандарт люк- лаз ўрнатилади ва унга тўкиш-қуйиш патрубкалари ҳамда иситиш тизими патрубкалари пайвандланади.
Бак томи тўсиқли, корпус ва яхлит чок билан бакнинг юқори четига пайвандланган марказий таянч колоннасига (агар у бўлса) таянган. Том шарсимон ёки конуссимон, 1:20 қиялик (қор қопламли қаҳн боладиган туманлар учун тикка 1:3 қияликдаги том иншоотига рухсат берилади) шаклида болади (сўнгги бир қолипли лойиҳаларда шарсимон шаклдаги том).
Томга чиқадиган нарвон кронштейнлар ёрдамида бак корпусига маҳкамланадиган спиралсимон ёки шахта типида болиши мумкин. Қурилишмонтаж ишларини олказишда корпус, том ва конструкциянинг бошқа элементлари зич ёпилишига алоҳида эътибор бериш лозим.
Мой ва ёғларни сақлашга молжалланган баклар тўкиш- қу­йиш, иситиш, тозалаш ва нафас қурилмалари, назоратолчов аппаратураси, олчов люки, ёруглик ва лаз люклари билан жиҳозланган.
Тўкиш-қуйиш қурилмаси мой баки ичига ўрнатиладиган иккита мустақил қувурдан иборат. Уларга бак коллектори орқаҳ насос станциясидан иккита қувур тортилади. Бакни толдириш тўкувчи учга эга бўлган вертикал ҳолатдаги қуйиш қувури орқали амалга оширилади. Қуйиш қувурининг тўкувчи учи мой маҳсулотини қуйиш мумкин бўлган максимал даражадан юқори коларилади, бу эса қиш вақтида қўшимча иситишсиз мой бакини толдириш имкониятини беради. Мой бакига қуйилаётган маҳсулотнинг аралашишини камайтириш ва унда ҳаво пайдо болишига ёл қўймаслик учун тўкувчи уч бак девори томонга йўналтирилади.
Бундай конструкция мойни исталган даражада йиглш имконини беради. Мой маҳсулоти даражасидан юқори кўтарилган тўкиш қувури мой бакини жўнатувчи қувур ёки мой баки задвижкалари ишдан чиққанда мой оқиб кетишидан асрайди. Бак ичига трос киргазилиб, зичланади.