Ўzbekiston respublikasi

Psixolog N. V. Kuzmini fikricha, o’qituvchilarning dars davomida berilayotgan bilimini qanchalik o’zlashtira olishini tekshirib, bunda asosiy va

etakchi rol diqqat jarayoni o’ynaydi. Shuning uchun ham ta'lim-tarbiya jarayonida hammadan avval tarbiyachi o’quvchining diqqatini torta bilishlik tarbiyachining asosiy maqsadi bo’lishi kerak. Bu esa o’tiladigan materialni o’qituvchi puxta bilishni talab qiladi. Bundan kelib chiqadiki, diqqatning tarbiyalanishi va shakllanishi ham vujudga keladi.

F. N. Gonobolin, M. R. Raxmanova, D. T. Elkin, V. V. Repkin va boshqa qator tadqiqotchilar ta'lim va tarbiya jarayonida o’quvchilarda diqqatning namoyon bo’lishi, kechishi, rivojlanishi, o’ziga xos xossalari, individualligi kabi jishatlar o’rganilgan. Ayniqsa, maktabgacha yoshdagi bolalarga baqishlangan ijodiy izlanishlar miqdori undan ham ko’pdir. Biz bu o’rinda ularga o’z munosabatimizni bildirmaymiz.

Shunday qilib, biz yuqorida ko’pgina adabiyotlar bilan tanishib, ularda diqqat kateoriyasi qay tarzda qo’yilganligini ko’zdan kechirdik. Ob'ektiv voqelikdagi narsa va shodisalar, sub'ektiv kechinmalar diqqat ob'ekti bo’lib shisoblanadi. Diqqat jarayonida ongning voqelikka nisbatan tanlab munosabatda bo’lish xususiyati namoyon bo’ladi. O’quvchi biror ob'ektga diqqat qilar ekan, ayni bir paytda qolgan narsa va shodisalarni ong doirasidan chetda qoldirmaydi. To shu kunga qadar ko’pgina psixologlar (xosh chet el, xosh sobiq sovet bo’lishidan qat'i nazar) diqqatni maktab o’quvchilarida tarbiyalash, o’stirish va aoktivlashtirish to’qrisida muloshaza yuritib kelmoqdalar. Bizningcha, diqqatni an'anaviy uslubga tayangan sholda maxsus vositalar yordamida darsdan tashqari qiziqarli materiallar shisobiga takomillashtirish yuzasidan muloshaza yuritishdan ko’ra, balki ta'lim jarayonida o’quvchilar tomonidan fan asoslarini o’zlashtirish kezida uni (diqqatni) shakllantirib borish zarur. Buning uchun diqqatni shakllantirishga bevosita ta'sir qiluvchi quyidagi usullardan ayni muddao bo’lar edi. (E. /. /oziev): materiallarga ko’z yugurtirish, materiallarni tasavvur qilish, ko’rgazmali materiallarni o’qish, chuqur tashlil qilish, gaplardan xato topish, mantiqiy urquga e'tibor berish, mantiqiy nuqsonni topish.