Ўзбекистон республикаси қурилиш вазирлиги тошкент архитектура-қурилиш институти

Радиоактив чиқитлар тутган оқовалар.
 
Даставвал, таькидлаш жоиз, 
радиоактив чиқитлар, нафақат, ер усти сув ҳавзалари, хатто, денгиз-океанлар 
учун ҳам ўта хавфлидир. Энг ёмони, бундай чиқитлар сув муҳитидаги барча 
жонзодлар, шу жумладан, балиқлар, сув ўтлари,планктон тўқималарида 
кўплаб йиғилиш хусусиятига эга бўлишлиги. Табиий сувларнинг чегаравий 
радиоактивлик даражаси 10
-8
-10
-11
кюри

л (Правила охранў поверхностнўх 
вод, 1961 г). Ичимлик сувида уларнинг бўлиши қаттиқ чегараланган. Мисол 
учун,стронций-90 изотопи учун энг юкори чегаравий меъёр 0.36 10
-8
мг

л, 
Рутений-100 учун 3.0*10
-8
мг

л ва цезий 137 га 12.6*10
-8
мг

л қилиб 
белгиланган. 
Одатда, радиоактив газлар фильтрлаш ва ювиш воситалари билан 
хавфсизланилади. Қаттиқ холдаги чиқитлар эса, чуқур ер ости (шахта, ғор) ёки 
денгиз-океан тубларида махсус идишларга солиб сақланади ва шу йўл билан 
атроф-муҳит мухофазаси таьминланади. 
АЭСдан чиқадиган радиоактив оқова ва бошқа суюқ чиқитлар юқори 
даражада аввал қуюқлаштирилиб, сўнгра силикат бирикмалар билан қўшиб 
(айрим пайтларда қиздирилиб) қотирилади. Шундан сўнг, юқоридагида 
таькидлаганидек, чуқурликларга кўмиб ташланади. Алабатта, бундай 
иншоотлар ва мосламалар учун маълум техник талаблар (чуқурлиги, 
катталиги, деворлари қалинлиги)га жавоб берилиши лозим. 
Целлюлоза-қоғоз саноати оқовалари
. 
Айнан шу тармоқ ишлаб чиқариш 
корхоналари нихоятда сув ишлатади ва оқовалар ҳам, бошқа тур саноатига 
нисбатан, кўп ҳосил қилишлигини кўрсатиб ўтмоқ керак. Асосий қоғоздан 
ташқари, бундай корхоналарда кўплаб полуфабрикат маҳсулотлари; турли хил 
целлюлоза моддалари, ёғоч массаси ва бошқалар ишлаб чиқарилади. Бундай 
маҳсулотлар кимё, енгил ва турли-туман саноат учун муҳим хом ашё 
ҳисобланади. 
Оқова таркиби мураккаб бўлиб, ёмон хидли ва ўта зарарли сульфид 
бирикмалари, метилмеркаптан, диметилсульфид, диметилдисульфид ва 
бошқалар кўпроқ бўлади. Айниқса, целлюлоза ва қоғоз маҳсулотларини 
оқлаш, ювиш жараёнларида кўп миқдорда сув сарф бўлиб, оқова ҳам кўп 
ҳосил бўлади. Оқоваларда 1-2% гача целлюлоза толачалари юқори даражада 
бўлиши турган гап. 

---

129 
Ҳулоса қилиб, такидлаш мумкин-ки, сув ҳавзаларига юқорида 
кўрсатилгадек ифлос оқова тушиши сувда кислород танқислигини, анаэроб 
шароит туғилишига олиб келади. Иккиламчи жараёнлар ҳам ривож топади.