Ўзбекистон республикаси қурилиш вазирлиги самарқанд давлат архитектура-қурилиш институти

3.Суғурталаш ва хеджирлаш.


Суғурталаш-хўжалик субъектлари ва фуқаролар мулкий манфаатдорлигини маълум бир бахтсиз ходисалар (суғурталовчи вазиятлар)дан ўзлари тулаган аъзолик бадаллари ҳисобига шаклланган пул фонди ҳисобидан химоялаш бўйича муносабатдир.
Суғурталаш қуйидаги турларга бўлинади шахсий суғурта, мулкий суғурта масъулиятини суғурталаш, олдиндан суғурталаш.
Шахсий суғурта- фуқароларни суғурталаш у ўзига хаётни бахтсиз ходисалардан ва касалликлардан суғурталаш хамда тиббий суғуртани ўз ичига олади. Хўжалик субъектларини суғурталаш мулкий суғурта ва масъулиятни суғурталаш билан боғлиқ.
Мулкий суғурта таркибига-ер устки қисмидаги транспортлар маблағларини суғурталаш.
-«Хаво» транспортлар маблағларни суғурталаш:
-Сув транспорти маблағларини суғурталаш, молиявий хавф-хатар, ҳар хил юклар ва бошқа мулк турлари суғурталаш киради.
Масъулиятни суғурталаш.
-суғурталаш кредитларни тулай олмагани учун қарздорларни:
-автотранспорт воситалари эгаларини
-бошқа турдаги маъсулиятларни суғурталашни ўзига камраб олади.
Суғурталаш мажбурий ва кунгилли тарзда амалга оширилади.
Мажбурий суғурталаш- қонун асосида амалга оширилувчи суғурта.
Мажбуриий суғурта (мол-мулкни мажбурий суғурталаш мажбурий тиббий суғурта) ҳар ажатлари махсулот таннархига олиб борилади.
Кунгили суғурталаш-суғурталовчи ва суғурталашувчи орасидаги шартнома асосида амалга оширилади.
Суғурталашувчи-ўз объектини суғурталайди.
Суғурталовчи- бўлиб суғурта фаолиятини амалга ошириш учун махсус лицензияси (рухсатномаси) бўлган ва уни амалга оширувчи ҳар қандай хўжалик суъектига айтилади. Суғурталаш суғурта шартномаси (суғурта полиси) орқали расмийлаштирилади.
Масалан: Тижорат фаолиятини суғурталаш-ҳар идор сотувчидан 10млн сумга товар сотиб олмоқчи. Уларга бу фаолиятни амалга ошириш учун хулоса керак, ва улар суғурта жамиятга мурожат қиладилар. Суғурта жамияти. Бу фалиятни суғурталайди, яъни ҳар идорни 10млн сумга ҳарид қилиши ва сотувчиси 10млн сумга савдо қилишини суғурталайди.
Суғурта тарифи сотувчи ва ҳар идор учун бир-хил 10%дан бўлади.
Демак жамият томонидан олинган суғурта мукофотининг умумий суммаси 10*10 10*10 бўлади. 100 100 Суғурта шартномасига ҳар хилдаги шартлар ва изохларни киритиш мумкин. Улардан бири- Франшиза.