Ўзбекистон республикаси қурилиш вазирлиги мирзо улуғбек номидаги самарқанд давлат архитектура-қурилиш институти

R
o
(м
2
×°C)/Вт), DIN стан-
дартларида қабул қилинган иссиқлик ўтказувчанлик коэффициенти 
k
га 
тескари 
пропорционал. 
Конс
трукцияларнинг 
иссиқлик 
ҳимоя 
характеристикаларини баҳолаш учун ишлатилади. 
Иссиқлик ўтказувчанлик коэффициенти 
k
Кельвин шкаласи (К) бўйича 
тўсиқ конструкциянинг икки томонидаги ҳароратлар фарқи бир градус 
бўлганда 1 м
2
конструкция юзасидан ўтадиган иссиқлик миқдорини 
ватт(Вт)дир
, ўлчов бирлиги Вт/(м
2
×К). 
k 
нинг қиймати қанча паст бўлса, 
конструкция орқали иссиқлик узатиш шунча кам бўлади. Яъни унинг 
изоляция хоссалари шунча юқори бўлади. 
Афсуски, 
k
нинг 
R
o
(
k
=1/
R
o
) га оддий айланиши Ўзбекистон ва бошқа 
мамлакатлардаги ўлчаш усулларининг фарқи туфайли мутлақо тўғри эмас. 
Бироқ, агар маҳсулот сертификатланган бўлса, ишлаб чиқарувчи мижозга 
иссиқлик узатишга қаршилик кўрсаткичини тақдим этиши шарт. 
Деразанинг келтирилган иссиқлик узатиш қаршилигининг қийматига 
таъсир қилувчи асосий омиллар қуйидагилардир: 
- дераза ўлчами (шу жумладан, ойналаш майдонининг дераза блоки 
майдонига нисбати); 

---

218 
- рама ва тавақанинг кўндаланг кесими; 
- дераза блокининг материали; 
- ойналаш тури (шу жумладан, стеклопакет рамкасининг кенглиги, 
стеклопакетда танланган шиша ва махсус газ мавжудлиги); 
- рама/тавақа системасидаги юмшоқ резина қистирмаларнинг сони ва 
жойлашуви. 
Хона ташқи тўсиқ конструкцияси ички сиртининг температураси ҳам R
o
кўрсаткичларининг қийматига боғлиқ. Хона ташқи тўсиқ конструкциясининг 
ички ва ташқи сиртлари орасидаги температуралар фарқи бўлганда иссиқ 
сиртдан совуқ сирт томонга йўналган иссиқлик оқими пайдо бўлади. 
Деразанинг ёмон иссиқлик ҳимоя хусусиятлари муқаррар равишда 
дераза ички сиртининг температурасини пасайишига ва деразаларнинг ўзида 
ёки бошқа конструкциялар билан туташган ҳудудда конденсат пайдо 
бўлишига олиб келади. Бундан ташқари, бу фақат дераза конструкциянинг 
иссиқлик узатишга қаршилиги кичик бўлгандагина эмас, балки дераза рамаси 
ва тавақаси чокларининг герметиклиги таъминланмаганда ҳам содир бўлиши 
мумкин. 
7.3-жадвал.
Дераза ва балкон эшикларининг иссиқлик узатишга келтирилган қаршилиги 
Ташқи тўсиқ конструкцияларнинг иссиқлик узатишга қаршилиги ҚМҚ-
2.01.04-97*-"Қурилиш иссиқлик техникаси" билан нормалаштирилган. Ушбу 
Бино ва иншоотлар 
Иситиш мавсу-
мининг градус-
сутка кўрсатги-
чи
,
d
D
сут
C
o

Дераза ва балкон эшиклари-
нинг иссиқлик узатишга қар-
шилик
Тр
o
R
нинг талаб этилган 
қиймати (м²×°C)/Вт 
Турар-жой, даволаш-профилактика 
муассасалари, мактаблар, лицейлар, 
коллежлар, интернатлар 
2000 гача 
0,39 
2000- 3000 
0,39 
3000 дан зиёд 
0,39 
Жамоат бинолари (юқорида 
кўрсатилгандан ташқари), маъмурий ва 
маиший бинолар 
2000 гача 
0,39 
2000- 3000 
0,39 
3000 дан зиёд 
0,39 
Ишлаб чиқариш бинолари 
2000 гача 
0,15 
2000- 3000 
0,15 
3000 дан зиёд 
0,31 

---

219 
ҳужжатга мувофиқ, дераза ва балкон эшикларининг иссиқлик узатишга 
қаршилиги R
o 
ни қийматлари келтирилган иссиқлик узатишга қаршилиги 
Тр
o
R
ни (7.3-жадвал)
қийматларидан кам бўлмаган ҳолда олиш керак. 
Қурилиш жойи учун иситиш мавсумининг градус-сутка кўрсатгичи
d
D
қуйидаги формула ёрдамида аниқланади:
,
)
(
.
.
пер
от
пер
от
d
Z
t
t
D




бу ерда 

t
- хона ички ҳавосининг ҳисобий температураси, °C; 
пер
от
t
.
- ташқи ҳаво температураси 
С
о
10

бўлган даврдаги ўртача 
температураси, °C да; 
,
.
пер
от
Z
ташқи ҳаво температураси 
С
о
10

бўлган даврнинг давом этиш 
даври, суткада. 
Иссиқлик изоляцияси ҳақида гапирганда, ёзда деразалар қиш 
шароитларига қарама-қарши функцияни бажариши кераклигини эсдан 
чиқармаслик керак: хонани қуёш иссиқлигининг салқин хонага киришига 
қарши ҳимоя қилиш керак. 
Шуни ҳам таъкидлаш керакки, жалюзалар, йиғилиб бошқариладиган 
дарпардалар ва бошқалар вақтинчалик иссиқлик муҳофазаси қурилмалари 
сифатида ишлайди ва деразалар орқали иссиқлик узатишни сезиларли 
даражада камайтиради (7.4-жадвал).
Қуёш қурилмаларининг иссиқлик узатиш коэффициентлари 7.4-жадвал. 
Қуёш нуридан сақлайдиган қурилмалар, буюмлар ва 
материаллар 
Қуёш қурилмаларининг 
иссиқлик узатиш коэффи-
циентлари, 
сз
