Ўзбекистон республикаси қурилиш вазирлиги мирзо улуғбек номидаги самарқанд давлат архитектура-қурилиш институти

 
 

---

165 
5.5. Ташқи деворларнинг иссиқлик тежайдиган конструкциялари ва 
уларнинг технологиялари
Ишлатиладиган материалларига қараб деворларни қуйидаги турларга 
ажратиш мумкин:
- ёғочдан (ғўла ёғочли, чорқирра ёғоч брусли ва ёғоч каркасли); 
- ғиштдан (оддий, енгил ва кўп тешикли сопол ҳамда силикат ғиштлар) 
ва майда блокдан; 
- гранит, базалт, диорит, оҳактош, қумтош, туф; 
- газ силикатли енгил бетондан, керамзитбетондан, шлакбетондан, 
арболитдан, опилкобетондан; 
- сиқилган грунт-сомонли бетондан. 
 
Деворлар ва уларнинг конструкциялари учун материаллар маҳаллий 
иқлим шароитлар, иқтисодий самарадорлик, бутун бинонинг мустаҳкамлик 
ва узоққа чидамлилик, ички қулайлик ва фасадларнинг меъморий ифодасини 
ҳисобга олинган ҳолда танланади.
Табиий тошлар ва оддий сопол ғиштлар энг катта мустаҳкамлик ва 
узоққа чидамлиликга эгадир. Ушбу материаллардан барпо этилган 
деворларнинг терими тўғри бажарилса ва ишончли пойдеворларга эга бўлса, 
деярли чексиз хизмат муддатига эга бўлади. Бироқ, уларнинг иссиқлик ҳимоя 
хусусиятлари енгил бетон, самарали ғишт ва ёғоч деворларининг иссиқлик 
ҳимоя хусусиятларидан анча паст. 
Барча ҳолатларда самарали ғиштдан фойдаланиб, бўшлиқлар ҳосил 
қилиб, иссиқ қоришма ёрдамида енгиллаштирилган ғишт деворларини барпо 
этиш керак. Яхлит ғишт деворларнинг қалинлиги 38 сантиметрдан ортиқ 
бўлса, кам каватли биноларда бундай деворларни барпо этиш иқтисодий 
жиҳатдан мақсадга мувофиқ эмас. 
Тўсиқ конструкциянинг иссиқлик ҳимоялаш хусусиятлари унинг 
қалинлиги 
ва 
у 
қурилган 
материалнинг 
иссиқлик 
ўтказувчанлик 
коэффициентига боғлиқ. Агар девор бир нечта қатламлардан (масалан, 

---

166 
ғишт/изоляция/ғишт) иборат бўлса, унинг термик қаршилиги ҳар бир қатлам 
термик қаршиликларининг йиғиндисидан иборат бўлади. 
Қалинлиги 500-650 мм бўлган бир қатламли ғишт ёки шлакобетонли 
деворлар термик ҳимоя даражасини талаб қилинганидан тахминан уч 
баробар кам таъминлайди. 
Замонавий талабларга жавоб берадиган юқори кўрсаткичларга эга 
бўлган уч қатламли ташқи тўсиқлар конструкциялар мавжуд, уларда 
горизонтал девор чокларига ётқизилган ташқи ва ички деворлар ўртасида 
коррозиядан ҳимояланган мослашувчан боғланишлар билан арматура ёки 
шиша толали стерженлар ёки каркаслар шаклида боғланган, иссиқлик 
изоляцион материал қатлами жойлаштирилган. 
Агар конструкциянинг мустаҳкамлигини таъминлайдиган деворларнинг 
материаллари (ғишт, девор панеллари, шлакблок) жуда анъанавийлиги учун 
уларга саволлар бўлмасада, изоляция учун ишлатиладиган материаллар 
ташқи кўриниши (матлар, плиталар, рулонлар) ва номи, ишлаб чиқарувчиси 
ва нархи бўйича жуда хилма-хилдир. Минерал жун ёки шиша толадан 
тайёрланган юмшоқ ғовак изоляция мураккаб конфигурацияли бўшлиқларни 
тўлдиришда қулай ва маълум ўлчамли плиталар шаклидаги (кўпик, 
полиуретан кўпик) қаттиқ изоляция эса кўпроқ технологик ҳисобланади. 
Бундай материалларнинг барчаси ёнмайдиган, ёнғинга чидамли, юқори 
гигиеникдир. Юмшоқ ғовак иссиқлик изоляция материаллари ҳам ўз мақсади 
билан фарқ қилади: баъзилари саноат қурилишидаги қувур ва резервуарларни 
изоляция қилиш учун кўпроқ мос келади. Бошқалари - бинонинг ички 
қисмлари учун ёки шамоллатилган фасадда фойдаланиш учун буғ ҳимояси 
элементлари билан яратилган. Бундай материаллар хонадаги исталган 
ҳароратни яхши сақлаб қолиш билан бир қаторда, яхши овоз изолятори, 
турар-жой қулайлигини ва сифатини оширади. Иссиқлик ўтказувчанлик 
коэффициентига келсак, бу турдаги барча материаллар учун унинг қиймати 
жуда яхши
.

---

167 
Ҳарорат ўзгариши кичик ва тез-тез бўлмаган хонада (турар-жой биноси) 
иссиқлик изоляция ташқи юзага яқинроқ жойлаштирилиб, уни атмосфера 
намлигидан плёнкалар ва деворни ёғингарчиликдан сидинг, вагонка ёки 
бошқа қопламалар ёрдамида ҳимоя қилинади.