Ўзбекистон республикаси қурилиш таълим вазирлиги

8. Сейсмик таъсирлар ҳисоби натижаларига боғлиқ ва боғлиқ бўлмаган ҳолда белгиланадиган конструктив чора-тадбирлар
Лойиҳаланаётган тўлиқсиз синчли, ораёпмалари йиғма ёки қуйма яхлит темирбетон тўрт қаватли ишлаб чиқариш биносини конструктив хавфсизлик нуқтаи назаридан қаралса, горизонтал таъсир этувчи шамол ва сейсмик юклар бинонинг юк кўтарувчи ташқи кўндаланг ва зина катакларининг ғиштли деворлари томонидан қабул қилиниши, унинг бикир конструктив схемага тегишлигини кўрсатади. Шунга кўра, ички устунларни оддий марказий сиқилган элемент каби қаралиб, таъсир этувчи юклар аниқланади ва юк кўтариш қобилияти текширилади. Бундай биноларни лойиҳалашда, албатта, сейсмик таъсирлар ҳисоби натижаларига боғлиқ ва боғлиқ бўлмаган ҳолда белгиланадиган конструктив тадбирларни қўллаш тавсия этилади:
1. 3.1.1. ва 3.2.2. бандлари ва 3.1.1. жадвалининг 1.1 е) бандига кўра, сейсмиклиги 7 балл зилзилали ҳудудларда - бўйлама ва кўндаланг йўналишда жойлашган устунлар қадамини ёки равоқларини 7,2 м ишлаб чиқариш бино ва иншоотларни лойиҳалаш ва қуриш тавсия этилади.
2. Юк кўтарувчи ва ўзини-ўзи кўтарувчи ғиштли деворлар тикланганда:
а) маркаси М75 дан кам бўлмаган яхлит ва тешиклар диаметри 14 мм гача бўлган бўшлиқли пишиқ ғиштлар қўлланилади;
Агар девор теримидаги тош-ғиштлар қўлда терилса, аралаш цемент қоришмасининг маркаси ёзда М25, қищда М50 олинади.
3. Дераза оралиғи (простенка) баландлигининг кенглигига бўлган нисбати ғишт ва тош деворларда >2 м дан, комплекс конструкцияли деворларда > 3,0 м дан ортиқ бўлса, сейсмик кучлар таъсирига бўладиган ҳисоблашда бу ҳолат эътиборга олинмайди.
4. Қуйма-яхлит темирбетон ёпмали бино ғишт деворларига бутун атрофи бўйлаб таянган бўлса, у ҳолда ёпма сатҳида антисейсмик камарлар ўрнатилиши шарт эмас.
5. Бино деворларининг кесишган бурчакларида девор баландлиги бўйлаб, сейсмиклиги 7 балли ҳудудларда – ҳар 700 мм да қўйиладиган бўйлама арматуранинг кўндаланг кесим юзаси 1 см² дан кам бўлмаган арматурали тўр билан жиҳозланади. Тўрнинг узунлиги 1,5 м олинади.
6. Дераза ва эшик устидан қўйиладиган тўсинчалар (перемычка) дераза ёки эшик эни 1,5 м дан ортиқ бўлса, девор эни бўйича 350 мм дан кам бўлмаган, проем (дераза ёки эшик эни) 1,5 м дан кичик бўлса, таяниш қисми 250 мм кам дан бўлмаган узунликда ўрнатилади.
Биноларнинг ҳажм-режавий ва конструктив ечимлари 3.1.1. банд талабларига жавоб бермаса ёки тарҳий ўлчамлари 3.1. жадвалда белгиланган ўлчамлардан катта бўлса, бинони бутун баландлик бўйлаб ажратиб турадиган антисейсмик чоклар ёрдамида отсекларга бўлинади. Камида 30 мм антисейсмик чок ҳосил қилиш учун қўшдевор ёки қўш рама тикланади. Пойдеворларда антисейсмик чок қолдирилиши шарт эмас.