Ўзбекистон республикаси “Ҳунарманд” уюшмаси ўзбекистон республикаси бандлик ва меҳнат муносабатлари вазирлиги

Кашта тикишда хавфсизлик техникаси қоидалари
Устахонага табиий ёруғлик яхши тушиб туриши, хона иситилиши ва шамоллатилиши лозим. Устахонада ўт ўчириш инвентарлари ва тиббий аптечка бўлиши шарт. Дастгоҳ ва асбоб-ускуналарда иш бошлашдан аввал шогирдлар хавфсизлик техникаси қоидалари билан таништирилади. Уларга кесувчи ва санчилувчи (қайчи, бигиз, игна каби) асбоблардан фойдаланиш қоидалари тушунтирилади.
Расм

КАШТАЧИЛИКДА ИШЛАТИЛАДИГАН ХОМАШЁ,
ФОЙДАЛАНИЛАДИГАН АСБОБ-УСКУНА ВА ЖИҲОЗЛАР
Кашта форсчада чизилган, тортилган деган маънони билдириб, амалий безак санъатининг игна билан тикиб гул, тасвир, нақш тушириладиган туридир. Кашта қўлда игна, илмоқли игна, илмоқли бигиз билан ёки машинада тикилади. Асосан бўз, чит, сатин, шойи, мовут, бахмал каби матолар ва чарм этик, махси, пичоқ қини, камар, от жабдуқларига жун, ипак (рангли), зиғир толали табиий ва сунъий толалардан тайёрланган иплардан фойдаланиб тикилади.
Ип – пахта, ипак, жун, зиғир каби толалардан ингичка қилиб йигирилган тикувчилик материали. Иплар айрим жойларда урчуқ, чиллик ёки иптовалар каби қўл асбобларда, айрим жойларда станокда йигирилади. Шундан сўнг уларни бўяшдан олдин яхшилаб ювилиб, ёғ ва бошқа доғлари кетказилади. Сўнг ип ишқорли сувда қайнатилиб, оқар сувда чайиб, қуритилади. Қуритилган ип рангли қайноқ сувли қозонга солиниб, зарур рангга бўялган. Жумладан, рўян ўсимлиги илдизи қайтилиб, ундан қизил ранг, ёнғоқ пўсти, анор пўчоғи, испарак ўсимлигидан турли ранглар олинади. Иплар бир текис бўялган, пишиқ, ёруғлик ва сувга чидамли бўлиши керак. Ипнинг пишиқлиги қўл билан тортиб текширилади, яхши ип дарров узилмай, чўзилиши лозим. Ип бўёғининг чидамлилигини текшириш учун ипни қуёшга қўйиб кўрилганда, ип оқармаслиги лозим.
Кашта турли рангга бўялган турли иплар билан ҳар хил матога, шу жумладан кийимлар ва рўзғор буюмларига тикилади. Чокларнинг текис ва пишиқ чиқиши ипнинг сифатига боғлиқ. Яхши пишитилган ипда тикилган чок текис ва зич чиқиб, хом пишитилгани таранг тортилмай, нотекис чок ҳосил қилади.
Ўзбек миллий каштачилик буюмлари асосан босма, кандахаёл, чиндихаёл, хомдўзи, йўрма, ироқи, илмоқ, чамак, бахя каби чокларда тикилади. Булардан босма, йўрма, кандахаёл, чиндахаёл, хомдўзи, куппа ва ироқи чоклари буюмларнинг асосий орнаментларини тикишда қўлланилади.
Чок – кашта гулларини тикишда ҳосил бўладиган бахя (тўғри чок)лар тизмаси. Чоклар тикиш техникаси, расмлар мужассамоти ва гуллари билан фарқланади.
Каштачиликда энг кўп қўлланиладиган чоклардан бири йўрмадир. Орнаментлар босма чок билан тикилганда, унинг атрофи йўрма чок билан ўраб чиқилади.