Ўзбекистон республикаси транспорт вазирлиги тошкент давлат транспорт университети

1
-rasm. Kolodkali baraban tipidagi g’ildirak tormozi va unga ta’sir qiluvchi kuchlar sxemasi.



2-rasm. Kolodkali baraban tipidagi g'ildirak tormozi va unga ta'sir qiluvchi kuchlar sxemasi.
1-pedal; 2-tortqi; 3-richag; 4-kolodkalarni keruvchi moslama; 5-kolodka; 6-friksion estquyma;7-baraban; 8-kolodkalarning pastgi tayanch barmoqlari; 9-ajratgich prujina; 10-g'ildirak diskasi; 11-g'ildirak.
Р1, Р2 - kolodkalarni aylanuvchi barabanga siquvchi kuchlar;
Н1, Н2 - barabanning kolodkalarga reaksiya kuchlari; Т1, Т2 -
-ishqalanish kuchlari; Р1, Р2 - kolodka tayanch barmoqlaridagi reaktiv kuchlar.
Kolodkali gildirak tormozi /2-rasm/ g’ildiraklar diski 10 ga o’rnatilib, avtomobilni tormozlash kerak bo’lganda xaydovchi pedal 1 ni bosadi, turtkich 2 va richag 3 orqali joyida turib aylanuvchi keruvchi moslama 4 ni buradi, u esa kolodkalar 5 ni tayanch barmok 8 lar atrofida burib baraban 7 ga siqadi. Natijada tormoz barabani 7 bilan friksion / ishqalanish kuchi ko’p bo’lgan material/ ustquyma 6 li ikkita kolodka 5 orasida ishqalanish xosil bo’ladi, g’ildirak 11 tormozlanib, avtomobilning tezligi kamayadi yoki butunlay to’xtaydi.
Pedal 1 bo’shatilishi bilan ajratuvchi prujina 9 tormoz kolodkalarini barabandan ajratadi. Bu tipdagi tormozlar asosan avtomobillarda qo’llaniladi.
Diskli g’ildirak tormozi /2-rasm/ aylanuvchi disk 1 va uning ikkala yon tomoniga o’rnatilgan aylanmaydigan kolodka 2 va 3 lardan iborat.
Tormozlanish paytida kolodka 2 va 3 lar (2-rasm) N2 va N2 kuchlar taʼsirida diskga siqilib tormoz momentini xosil qiladi.



3-rasm. Avtomobillarda o'rnatilgan diskli g'ildirak tormozi sxemasi
1-aylanuvchi disk; 2,3-aylanmaydigan friksion material qoplangan kolodkalar; Н2, Н2 -diskni ikki tarafdan siquvchi kuchlar.
Diskli g’ildirak tormozlari tormozlash momentini yuqori stabillik darajasiga erishuvini va diskdan tormozlash paytida xosil bo’lgan issiqlikni tashqi muxitga yaxshi tarqalishini taʼminlaydi. Shu sababli bu tipdagi tormozlar ko’pincha yengil mashinalarni oldingi g’ildiragiga, traktorlarda esa kuch uzatmani valiga o’rnatiladi.
Yuqorida qayd qilganimizga ko’ra tormoz sistemasini ishlashi uchun kerakli bo’lgan energiya bilan taʼminlovchi tuzilmalar yig’indisi energiya manbai deb ataladi. Energiya manbaidan biz urgangan tormoz mexanizmlariga energiya uzatuvchi tuzilmalar yig’indisi tormoz yuritmasi deb ataladi.
Tormoz yuritmalari- mexanik, gidravlik yoki pnevmatik bulishi mumkin. Ushbu yuritmalar kuyidagi elementlardan tashkil topgan: boshqaruvchi organ /tormoz krani yoki asosiy gidravlik tormoz silindri/ va ijro etuvchi organ / tormoz yuritmasidan tormoz mexanizmiga energiya uzatuvchi tuzilma/.