Ўзбекистон республикаси транспорт вазирлиги тошкент давлат транспорт университети “автомобил йўллари муҳандислиги” факультети “автомобил йўлларидаги сунъий иншоотлар” кафедраси фан: КЎприклар, тоннеллар ва йўЛЎтказгичларни лойиҳалаш

3. Биноларнинг асосий конструктив элементлари. Ҳар қайси бино (иншоот) алоҳида конструктив элементлардан ташкил топган.
Пойдевор – бу юкларни бинодан уни асосига, яъни грунтга узатиш ва тарқатиш учун мўлжалланган бинонинг ер юзидан пастга жойлашган қисмидир.
2. Лойиҳачи материаллар баҳосини, уларни ишлаш ва ташишни, материалларнинг ижобий ва салбий хоссаларини, ҳамда «Асосий қурилиш материаллардан тежамли фойдаланишнинг техник қоидалари» га амал қилишни ҳисобга олиши лозим.
Бино- Ҳар хил ишлаб–чиқариш жараёнларини бажариш учун ва одамларни ишлаши ва яшаши учун мўлжалланган ер усти қурилмасига бино дейилади.
Бинолар функционал вазифаларига қараб фуқаро, шу жумладан, яшаш уй–жой, жамоа ва ишлаб–чиқариш биноларига бўлинади.
Иншоот – бу материал ва башқаларни сақлаш, ишлаб–чиқариш жараёнларини бажариш учун мулжалланган махсус вазифадаги қурилмадир.
Деворлар иморатни ташқи атмосфера муҳитдан тўсиш (ташқи деворлар) ёки иморатни алоҳида хоналар (ички деворлар) га бўлиш учун хизмат қилади.
Алоҳида таянчларга ёпма ва томлардан тушадиган юкни қабул қиладиган ёки ташқи деворларни ушлаб турадиган устунлар киради.
Ёпмалар – бу ўз оғирлиги, одамлар, техник асбоб–ускуналар ва шунга ўхшашлардан тушадиган юкларни қабул қиладиган ва бино (иншоот) ларни баландлиги бўйича қаватларга бўладиган конструкцияларнинг горизонтал элементларидир.
Том – бу ўз оғирлиги, қор ва баъзида шамол таъсиридан тушадиган юкни қабул қиладиган ҳамда иморатни ташқи климатик фактор ва таъсирлардан ҳимоя қиладиган бино (иншоот) нинг юқорисидаги тўсиқдир.
Зинапоя – бу қаватлараро алоқа учун хизмат қиладиган бино (иншоот)нинг элементидир.
Пардадевор – бу бинонинг ички бўшлиғини алоҳида хоналарга бўлиш учун хизмат қиладиган ва бевосита ёпмаларга таянадиган юпқа ички девордир.
Дераза
Автомобил йўлларидаги иншоотларнинг турлари. Автомобил йўллари жумхуриятимиз турмушида жудаям мухим ахамиятга ега мураккаб туташиб кетган тармоқлардан ҳисобланади. Улар бир-бири билан, темир йўллар билан чатишиб, керак бўлган жойларда кесишиб ирмоқланиб кетган. Улар жойлардаги шароитларга кўра турли хил тўсиқлар кесиб ўтишга тўғри келади. Дарёлар катта ариқ ва ариқчалар, кўлча ва денгиз қўлтиқчалар, сойлар, жарликлар, катта чуқурликлар, тоғлар ва тоғлар тизимлари ўзаро йўллар ўтказиш зарур бўлиши мумкин.
Мана шу ва шулар каби айтиб ўтилган тўсиқлардан харакатни йўллараро хавфсиз, тўсиқсиз ўтказиш учун қуйидаги ҳар хил турдаги сунъий иншоотлар қурилиши керак: кўприк иншоотлар, қувурлар, туннеллар, галереялар, балконлар, тиргак ва қопловчи девор ва деворчалар
Сув ўтказиш қувурларидан, кичик ва вақтинча сув оқимларини кўтарма тагидан ўтказиш учун қўлланилади. Конструкцияси қуйидагича
Кўприклар бу дарёларнинг, катта-кичик ариқларнинг, умуман сувли тўсиқларнинг устидан йўлларни ўтказиш учун қуриладиган иншоотдир. Конструкцияси қуйидагича
Ушбу Кўприклар конструкцив элементларини талабалар билан биргаликда кўриб чиқамиз хамда ушбу элементлар вазифаси билан танишиб чиқамиз
Транспорт тоннеллари - ер ёки сув остидан, тоғ жинслари орасидан йўлларни ўтказиш учун Қуриладиган иншоотлар.