Ўзбекистон республикаси ташқи ишлар вазирлиги

Q = S/n – S*b(P – Pрақобат). 
Агар P = Pрақобат, унда Q = S/n, яъни ҳар бир фирма 1/n га тенг бўлган 
бозор улушини эгаллайди. 
Агар P> Pрақобат, унда Q < S/n, фирманинг бозор улуши кичиклашади. 
Агар P< Pрақобат, унда Q > S/n, фирманинг бозор улуши катталашади. 
Ҳар бир фирманинг умумий ҳаражатлари кўйидаги тенглама билан 
тасвирланади:
C = F + cQ
, бунда 
F – ишлаб чиқариш ҳажмига боғлиқ бўлмаган доимий ҳаражатлар; 
c – фирманинг меъѐрий ҳаражатлари; 
Q – ишлаб чиқарилаѐтган маҳсулотнинг ҳажми.  
Фирманинг ўртача ҳаражатларининг тенгламаси: 
AC = F/Q + c. 
Фараз қиламиз, соҳадаги барча фирмаларнинг талаб ва ҳаражатлар 
функциялари бир ҳил. Фирмалар сони ва ўртача ҳаражатлар орасидаги ўзаро 
боғлиликни аниқлаймиз. 
Моделдаги барча фирмалар мувозанат ҳолатида ўз маҳсулотига бир ҳил 
нархлар ўрнатадилар. 

---

85 
Агар P = Pрақобат, Q = S/n, AC = F/Q + c =n*F/С + c. 
 
Бошқа шартлар тенг ҳолатда, соҳада канчалик кўп фирма фаолият 
юритса, уларнинг ўртача ҳаражатлари шунчалик юқори бўлади. 
Фирмалар сони ва ўртача нарх орасидаги ўзаро боғлиликни аниқлаймиз.
Монополистик рақобат моделида фирмалар ўз рақобатчиларнинг 
нархларини берилган деб ҳисоблайди, яъни ҳар бир фирма ўз нархини 
ўзгартирса, бошқа фирмалар ҳам худди шундай қилмайди.
Q = А – B*P. 
MP = P – Q/B. 
Q = (S/n + S*b*Pрақобат) – S*b*P. 
MP = P – Q/(S*b). MP = c. 
P – Q/(S*b) = c. 
P = c + Q/S*b. Q = S/n агар P = Pрақобат. 
P = c + 1/b*n. 
Бошқа шартлар тенг ҳолатда, соҳада қанчалик кўп фирмалар фаолият 
юритса, улар ўрнатаѐтган нарх шунчалик паст бўлади. 
Монополистик рақобат билан ҳарактерланадиган соҳада узоқ муддатли 
мувозанат ҳолатини кўрсатадиган графикни қурамиз.
РР – фирманинг нархи ва соҳадаги фирмалар сони ўртасидаги 
боғлиликни кўрсатадиган эгри чизиқ. 
СС – соҳадаги фирмалар сони ва фирманинг ўртача ҳаражатлари 
орасидаги боғлиликни кўрсатадиган чизиқ.
Ушбу икки эгри чизиқлар кесишган нуқтада фирмаларнинг мувозанат 
сони n* га тенг ва бунда уларнинг ҳар бири нолга тенг фойдани кўради (Р* = 
АС) (1.25 - расм). 
Монополистик рақобат моделини халқаро савдо назариясида 
қўлланилиши, савдо бозор ҳажмини кўпайишига олиб келади, деган фикрга 
асосланган. Ишлаб чиқариш миқѐсининг самараси кузатилган соҳаларда 
мамлакатда ишлаб чиқариладиган маҳсулотларнинг ассортименти ва уларни 
ишлаб чиқариш миқѐслари ички бозор ҳажми билан чекланган бўлади. 

---

86