´збекистон республикаси солиµНИ

 Қўшилган капитал ҳисоби
Корхонада қўшилган капитал ҳисоби қуйидаги ҳисобварақларда юритилади:
8410-«Эмиссион даромад»
8420-«Устав капиталини шакллантириш бўйича курсдаги фарқ».
Ушбу ҳисобварақлар пассив бўлиб, улар оддий ва имтиёзли акциялар бўйича номинал 
қийматдан юқори баҳода олинган суммаларни ва уларнинг ҳаракатини умумлаштириш учун 
мўлжалланган.
Корхонада 
қўшилган капитал
қуйидаги жараёнлар натижасида вужудга келиши 
мумкин:
♦ эмиссион даромадни юзага келтирувчи номинал қийматдан юқори баҳода акциялар 
бирламчи сотилишида;
♦ курсдаги фарқни келтириб чиқарувчи хорижий инвестицияли корхоналар устав 
капиталини шакллантириш пайтида.
Мисол. Номинал қиймати 600 сўм бўлган акциялар 850 сўмга сотилди.
Д-т 5110-«Ҳисоб-китоб счёти»-850 сўм
К-т 4610-«Устав капиталига бадаллар бўйича муассислар қарзлари»-600 сўм
К-т 8410-«Эмиссион даромад»-250 сўм.
Шуни таъкидлаб ўтиш лозимки, 8410-«Эмиссион даромад» ҳисобварағи кредити бўйича 
фақатгина акцияларнинг бирламчи эмиссияси пайтидаги номинал қийматидан ортиқча сумма 
ҳисобга олинади. Мазкур сумма фойда солиғига тортиш объекти бўлиб ҳисобланмайди.
Сотиш баҳосидан паст нархларда сотиб олинган акцияларни сотишда ва суммалар 
камомадида 8410-«Эмиссион даромад» ҳисобварағида зарар акс эттирилади. 
 Резерв капитали ҳисоби
Амалдаги қонунчиликка биноан корхонада резерв капитали ташкил этилади. Унинг 
миқдори жамият устав капиталининг 15 фоизидан кам бўлмаслиги керак. 
Резерв капитали
ҳар йили соф фойдадан ажратмалар ўтказиш йўли билан жамият уставида белгиланган 
миқдорга етгунча ташкил этилади. Резерв капитали дорихонакўрган зарарини қоплаш, 
имтиёзли акциялар учун дивиденд тўлаш, акциядорлар талабига кўра акцияларни қайта сотиб 
олиш учун ишлатилади. Шу билан биргаликда резерв капитали ҳисобварақлари узоқ 
муддатли активларни қайта баҳолашда юзага келадиган инфляцион резервларга мувофиқ 
фойда ҳисобидан ташкил қилинадиган резерв ҳисоби учун мўлжалланган.
Резерв капитали ҳисоби қуйидаги ҳисобварақларда юритилади:
8510-«Активларни қайта баҳолаш бўйича тузатишлар»;
8520-«Резерв капитали»;
8530-«Беғараз олинган мол-мулк».
8510-«Активларни қайта баҳолаш бўйича тузатишлар» ҳисобварағи 
қайта баҳолаш
натижасида активлар қийматининг ошишини ҳисобга олади.
Мисол. Транспорт воситасининг бошланғич қиймати 500000 сўмга, эскириш қиймати 
200000 сўмга тенг. Қайта баҳолаш коэффициенти 3 бўлганда, қайта баҳолаш натижасида 

---

55 
транспорт воситасининг бошланғич қиймати 1500000 сўм (500000х3)гача ошган. Транспорт 
воситасининг эскириши эса 600000 сўм (200000х3)гача ошган. Транспорт воситасининг 
бошланғич қиймати ўртасидаги фарқ 1000000 сўм (1500000-500000)га эскириш қиймати 
ўртасидаги фарқ 400000 сўм (600000-200000)га тенг.
Ушбу муомалалар ҳисобда қуйидагича акс эттирилади:
Д-т 0160-«Транспорт воситалари»-1000000 сўм
К-т 8510-«Активларни қайта баҳолаш бўйича тузатишлар»- 1000000 сўм
Д-т 8510-«Активларни қайта баҳолаш бўйича тузатишлар»- 400000 сўм
К-т 0260-«Транспорт воситаларининг эскириши»- 400000 сўм.