Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги Тошкент врачлар малакасини ошириш институги

инкубацион
(я ш и р и н ), 
продремал
(катарал), 
касалликнинг ривожланиш бо-
сқичи
(тош м ал и ), 
каса.глик сўнаёт ган
ва 
клиник соғайиш
(ре- 
кон в ал ен сц ен ц и я) даврл ари дан иборат. О р ган и зм н и н г умумий 
заҳарлан и ш и ва касал л и кн и н г м аҳаллий б елги л ари н и н г юзага 
келиш и д араж асига қараб 
касаллик енгил, ўрта ва оғир шакл-
ларда 
кечади.
К асал л и к н и н г ум умий белгилари учун тавси ф л и гип ерер- 
ги к р еакц и яд а тан а ҳарорати н и н г 40°С гача кўтарилиш и, ўзи- 
ни лоҳас сези ш и , кучсизлик, бош оғриғи, тери ва мускуллар 
се зги р л и ги н и н г о ш и ш и , иш таҳа й ўқолиш и, тери қо п л ам и н и н г 
о қ ар и ш и , м арказий асаб ти зи м и га б о ғл и қ ҳолда кўнгил ай н и - 
ш и ва қусиш каб и л ар кузатилади. Д ем ак, бу вируснинг э н ц е ­
ф алотроп таъ сиридан далолат беради. И н к убац и он ва п р о д р е­
мал даврида ж ағ ости, бўйин л и м ф а тугунлари катталаш ади.

---

88
О т з бўш лит ш иллиқ қават и ва лаб касалликлари
Т ан а ҳарорати кутарилаётган вақтда оғи з ш и л л и қ қ о б и қ қа- 
ватида қи зари ш ва ш и ш кузатилади, л аб , лунж , т и л н и н г ш ил- 
л и қ қ о б и қ қаватидаги я л л и ғлан и ш ларда, 2 тадан то б и р неча 
ўнтагача ж о й л аш ган п уф ак лар тезд а ёри лад и . У н и н г ўрнида 
0,5-1 см каттал и к д аги аф та эл е м е н ти н и эслатувчи н ек р о зл и
э р о зи я п айдо бўлади. Л аб д аги то ш м а л ар тезд а қ оп л ам б илан 
қо п л ан ад и . Бунда ж ароҳат ф ақ ат оги з бўш л и ғи да эм ас, б а л ­
к и огир ш аклда ю з тер и си д а \а м учраш и кузатилади. Ш у б и ­
л ан б о ғл и қ ҳолда то ш м ал ар т о ш и ш и б и р неча кун гача давом
эти ш и м у м ки н , бунга эъ ти б о р б ер и б , турли д авр д аги тош м а 
э л ем е н тл а р и н и кузати ш о р қ а л и к л и н и к б ел ги л ар тўғри си д а 
б и л и ш м ум кин. Т о ш м а л а р н и н г н авб атд аги л ари п айдо бўли- 
ш и б и л ан , б о л а аҳвол и ё м о н л а ш и б б о р а д и , у б е зо в т а л а н а - 
д и , ҳарорати ўзгаради, та н а ҳарорати ол д и н ги кундаги ҳолат- 
д ан я н а 1-2°С га кўтарилади. Ў ткир гер п ети к с то м а ти тн и н г 
а н и қ б е л ги л а р и д а н б и р и - бу с ў л ак а ж р а л и ш и к у ч а й и ш и , 
с ўл ак қую кд аш и б ё п и ш қ о қ б ў л и ш и , оғи зд а ҳид п айдо бўлиш
кузати л ад и .
К асал л и к н и н г катарал д аврида кўпинча у зо қ вақтдан бери 
сурункали белгилари б илан давом этиб келаётган э р о зи в -я р а - 
л и гингивит ўткир ш аклга айланади. О гиз ш и л л и қ қ о б и қ қа- 
вати ва м илкда ўткир қ он аш ж араён и кузатилади. К асал ли к­
н и н г огир кеч и ш и дан болалар қонид а л е й к о п е н и я , таёқч аси - 
м он яд р о л ар н и н г чапга том он оги ш и , э о зи н о ф и л и я , я к к а -я к к а
п л а зм а ти к ҳ уж ай рал ар, ёш н е й т р о ф и л л а р к ў р и н ад и . Б о ш қ а 
ҳолатларда си йдикда оқсил пайдо бўлади. С ўлакда д астлаб р Н - 
муҳитни кислотал и том он га, к ей и н и ш қ о р и й то м о н га силж и- 
ш и кузатилиб, бунда сўлакда и н терф ерон бўлм айди, л и зо ц и м - 
н и н г кам ай ган и н и кўриш м ум кин. О рганизм ҳим оя ф ао л и яти - 
н и н г гуморал ом и лл ари , ж ум ладан, касал л и к авж олган вақ- 
ти д а ф агоц и тоз тезда пасайиб кетади.
Ў ткир ге р п е ти к сто м ати т