Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги Тошкент врачлар малакасини ошириш институги

К асбий ст и гм а л а р .
С т и г м а л а р б е в о с и т а к а с б га б о ғ л и қ
ҳолатда, оғи з ш и л л и қ қ о б и қ қавати ёки лабда, ай н ан касбга 
б о ғл и қ та ъ си р л о в ч и н и н г т е к к а н , д о и м и й ал оқада бўладиган 
ўрнида ю зага келади. О ғиз бўш лиғи ш и л л и қ қ о б и қ қаватига 
тегадиган ом и лл ар бўйича қуйидаги касбий стигм алар: 
1) бўя-
лиш; 2) пигментация; 3) ёрилиш; 4) шохланиш; 5) чандиқ 
ва 
атрофияларга 
ф а р ^ а н а д и .
Бўялиш
- 
оғиз бўшлиғи
ш и л л и қ қ о б и қ қаватидаги бундай 
ўзгариш асосан бўялувчан м оддаларнин г ш и л л и қ қаватга ўти- 
ш и оқибатида ю зага келади. Ш унга ўхш аш хром ли кислота- 
л а р н и н г ш и л л и қ қаватга узо қ вақт таъ си ри д ан с а р и қ рангда- 
ги, кумуш н и тр ати н и н г, “ подш о^лар ар о ғи ” , ф орм ал и н та ъ ­
си рид ан - тў қ и м ан и н г оқари ш и ; тел л урн и н г м и лкка та ъ си р и ­
д ан - қо р а м ти р -ж и га р ё к и қора ц и н к а та ъ си р и д а н - о ч -к ў к
рангда ш и л л и қ қ о б и қ ўзгариш лари кузатилади.
Пигментланиш.
Бу ж араён турли хил рангдаги м оддалар­
н и н г оғи з ш и л л и қ қ о б и қ қаватига гематоген йўл б илан ту ш и ­
ш и оқибатида ю з беради. В аннадий б илан и ш л айдиганлард а 
кў ки ш -қо р ам ти р ёки сар ғи ш -к ў к и ш рангда б ў ял и ш и , б рон за 
ё к и м ис б илан иш лайдиганларда - кўк и ш -яш и л м илк бўяли- 
ш и; м ар ган ец б и л ан у зо қ вақт ал о қ ад а бўлганда - б и н аф ш а 
ё к и ж игарранг м илк бўялиш и; м и ш як аралаш м алари билан боғ- 
л и қ иш лардаги одам ларда оғи з ш и л л и қ қ о б и қ қавати н и н г б и - 
н а ф ш а -қ о р а ; кумуш тузи б и р и к м ал ар и б и л ан б о ғл и қ касбда 
эса ки р ран г - қора ҳолатдаги ўзгариш лар нам оён бўлади.
Лабнинг ёрилиши
касбий стигм алар маълум касбга тавси ф - 
л и б ў л ган д а к ў р и н а д и . Л аб ё р и л и ш и н и н г р е ц и д и в л а н и ш и , 
кўпинча, эр какл ар орасида таш қи касбий ом ил си ф ати да ку- 
затилиб, атм осф ерадаги о м и л л ар н и н г таъ си ри б и л ан асосл а- 
н ади. Л аб ё р и л и ш и га я н а к асб га б о ғ л и қ ҳол ат - б е н зи н н и
сўриш , м еталл эритувчиларда, ш ахтада и ш л айдиганлард а ку­
затилади.
Шохланиш.
Л аб қ и зи л ҳ о ш и яси д аги ш охл ан и ш - касбий 
стигм а си н гар и - м узи качи л арда, асбобларда и ш л овч и л ард а, 
этикдўзларда, эл ек три кл ард а, иш вакд-ида л аби б илан м ихни 
уш лаб турувчи касб эгаларида нам оён бўлади. Бундай ш охла­
ниш лаб қи зи л ҳо ш и яси н и н г турли м еханик таъсирларга н и с ­
батан ҳи м ояланиш ид ир.

---

О т з бўш лит ш иллиҳ қавати ва лабдаги касбга оид касалт клар
297
К асб и й стигм аларга л е й к о п л ак и я ҳам киради. Л ей к о п л а к и ­
ями келтириб ч и қарувчи касбий ом иллар тўғрисида адабиёт- 
л арда жуда кўплаб дал и лл ар келтирилган (О. Р. М амедов 1966, 
Л .И . Гитина 1968, С.А. Ғаф ф оров 1999).