Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги Тошкент врачлар малакасини ошириш институги

Токсик ПС лар ёки акрилли стоматитлар 
протез асосидан 
э р к и н м о н о м е р л а р н и н г - м о н о м е т и л м е т а к р и л а т н и (М МА)

---

Аллергик касалликларда О Б Ш Қ ва лабда кузат иладиган узгаришлар...
117
сўлакда ю вилиб ч и қи ш и орқал и юзага келади. Б азис та р к и б и ­
даги тўлдирувчи 6yeryiap ва п ластиф икаторлар ҳам зарарли таъ ­
си р кучи га эга. М М А н и н г ф ао л и яти протез б азиси ю засига, 
о р ти қ ч а м он ом ер м и қд ори га, таъ си р вақти га, ш и л л и қ қават 
ҳолати суриш ҳусусиятига боғлиқ. Умумий касалликларда к и ­
м ёвий воситалар ва баъзи овқатларда О Б Ш Қ н и суриш хусуси­
яти ортади.
Т о к с и к П С лари бор б ем орлар том онидан О Б Ш Қ ва тилда 
нохуш сезги ва ж им ирлаш га ш и коят қи л и н и б , бу сезгилар п ро­
тез таққан д а сўлак аж ралиш и кўпайганида пайдо бўлади. Т иш
п р о те зл а р и д а н ф о й д а л а н и ш тў х т а ти л га н д а н к е й и н 4-7 кун 
ўтгач, ж араён лар ўтиб кетади.
П ротезн и қайтиб куйгандан сўнг, 1-2 кунда ян а илгариги 
патологик ж араёнлар қайтарилади, 7-8 кунгача ж араён кўпайиб 
боради, сабаби сўлакдаги М М А м икдори ош ади. О гизда п ро­
тез чегарасига мос равиш да гиперемия ва ш иш кузатилади. П ро­
тез м ай д о н и н и н г сурункали яллигланиш ида эса “ о л ча” ранг- 
л и қи зар и ш , ш и ш ва баъзан қон қуйилиш лар бўлади.
Т о кси к П С ларни даволаш да иш латилаётган протездан токи 
нохуш сезги ва патологи к ж араён лар йўқолм агунча ф ойдала- 
нил м ай д и , О Б Ш Қ ва ти л м еъёрий ҳолатга келиш лозим . Кўп 
вақт ичида п ротез б ази си га қайта п о л и м е р и за ц и я қи л и н ад и
ёк и ультратовуш б и л ан иш лов б ери лад и , сабаб ультратовуш
қ о л д и қ М М А м икдорини кам айтиради. Д аволаш сам араси ку­
затил маса п ротезни қуйма эзи ш йўли орқал и қайта ти к л ан а- 
д и , чунки бу усулда тай ёрл ан ган ти ш п ротезларидан М М А ­
н и н г ю вилиб ч и қ и ш и оддий усулда — ком п ресси он эзи ш йўли 
б илан тай ёрл ан ган протезларга нисбатан 2 б аробар кам була- 
ди. Б ази сл и пластм ассани полим ерлаш махсус печларда ам ал ­
га ош ирилиб, бу орқали М М А нинг йўлини тўсиш мумкин. Б аъ­
зан тургун даволаш сам араси га эр и ш и ш учун металл базисли 
ёки ран гси з пластм ассадан ти ш протезлари ясалади.
Б ир вақтн и н г ўзида м аҳаллий си м п том ати к терап и я қи л и - 
нади. О Б Ш Қ ва ти л д аги ял л и гл ан и ш ва о гри кд и ж араёнлар 
бартараф этилади. Б унинг учун ан ти сеп ти к воситалар б илан 
оги зн и ч ай и ш , и рри гац и я ва м аҳаллий эри тм аси б илан ван ­
ночка, 0,5% тр и м ек аи н ва ц итроль аралаш м аси, 2% ли д и к а ­
ин ёки ан и стези н н и суриш , ш аф толи м ойи ёки каротолинда- 
ги эри тм аси д ан ф ойдаланилади.
П С лар проф и лакти каси да кўпгина қоидаларга амал қили- 
нади: м оном ер ва п о л и м е р н и н г нисбати тўғри ҳажм бўйича 
1:3, масса бўйича 1:2 бўлиш и керак. П олим еризация тўғри олиб 
бори л и ш и М М А нинг тў л и қ богл ан и ш и га сабаб бўлади. Тиш
п ротезлари н и бем орларга топ ш и раётган д а 2,6-7 ва 10 кунла- 
рида танаф ф ус қ и л и ш бую рилади. Ш у б илан бирга 1 йилда 2

---

118 
О т з бўш лит шиллиқ қавати ва ла б касалликлари
м арта, 2-3 кунга танаф ф ус қилиш тайи н лан ади . Т анаф ф ус кун- 
л а р и д а ги п о с е н с и б и л и за ц и я л о в ч и т е р а п и я қ и л и н а д и , 5% ли 
кал ьц и й хлор 0,5% ли витам ин В1 эл ек троф орези , О Б Ш Қ п р о ­
тез м айдонига аэрозолли и н гал яц и я қи ли ш м умкин.