Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги Тошкент врачлар малакасини ошириш институги

ОҒИЗ БЎШЛИҒИ ГИГИЕНАСИ АСОСЛАРИ
О ғиз буш лиги рационал парвариш и стом атологик касал л и к­
л а р и би рл ам ч и ва и к к и л ам ч и п р о ф и л ак ти к м уолаж аларининг 
аж ралм ас қисм идир. У Л О Р к асал л и кл ари , ал лерги к ва б ош қа 
бир қатор хасталиклар келиб ч и қ и ш и н и н г ол д и н и олади. О гиз 
буш лиги ни п арвари ш л аш деганда ти ш л ар н и м унтазам ва тўғ- 
ри ю ви ш , о вқ атл ан ган д ан сўнг о ги зн и ч ай и б таш л аш туш у- 
нилади.
Т и ш л ар н и 2 йил давом ида кун и га 2 м артадан парвари ш қ и - 
л и ш кариес р и во ж л ан и ш и н и 2 марта кам ай ти ри ш и анику
1
ан - 
ган (Е В. Б о р о вски й , 1982). Худди ш ундай б о гл и к д и к бирм ун- 
ча к а м р о қ учрайди ган п арод онт касал л и кл ари ва ти ш тош л а- 
р и н и 13,9% ва 30,4% ҳолларда, ш ахсий ги гиена қоидаларига 
р и о я қи л м асл и к ёки уш бу м уолаж аларни м унтазам ўтказм ас- 
л и к 47,3% ва 48,5% ҳолларда (Ю .А. Ф едоров, 1979) кўп касал- 
л а н и ш га олиб келади.
У.Ж . Ж ум атов (1982) Ў збекистондаги қ и ш л о қ аҳолиси ўрта- 
сида сто м ато л о ги к к асал л и к л ар с о н и н и ў рган и б , кар и ес к а ­
салл и ги ти ш л а р н и м унтазам п а р вар и ш л о вч и л ар д а п ар вар и ш
қилдирм аганларга нисбатан 22% га, ги н ги ви т 7,8% га, п аро­
д о н ти т ва п ар о д о н то з 21,5% га, т и ш то ш л ар и 17,8% га кам
учраш ини аниқлади.
О гиз бўш лиғи ги ги ен аси н и н г аҳам ияти ти ш л арн и караш ва 
о вқ ат қол д и қл ари дан ф ақ ат м ех ан и к тозал аш б и л ан ги н а ч ек- 
лан м ай д и . О гиз бўш лиғи ги ги е н а си н и н г аҳам и яти да за м о н а ­
вий караш л ар ан ча кенгайди. А н и к д ан и ш и ч а, ти ш л арн и м ун­
тазам тозал аш ва уларни ўз вақтида о л и б таш л аш - ф и зи о л о ­
гик ж араён эм ал н и н г етилиш ига сабаб бўлади. Бунда ти ш тўқи- 
малари ф о сф о р -к ал ц и й тузлари, м и кроэлем ентлар б илан му- 
стаҳкам ва та ш қ и салбий таъ сирларга чидам ли бўлади. У ндан 
таш қ ар и , махсус д а в о л а ш -п р о ф и л ак ти к тиш пасталари и ш ла- 
тиб, ти ш тўқи м ал ари , м и л к ва п арод он тн и н г ян ад а чуқур ж ой- 
лаш ган тўқим аларига у ёки бу ф ойдали эл ем ен тл ар (ф осф ат- 
л а р , кал ьц и й , ф то р ва б о ш қ а м и к р о эл ем ен тл ар , ви там инлар 
ва б ош қал ар) етиб б о р и ш и н и бош қаради. Т и ш л арн и тозалаш
пайтида уларни м унтазам м ассаж қи л и ш пародонт тўқи м ал а- 
рида қон а й л ан и ш и н и ях ш и л ай ди ва уларда м оддалар ал м а- 
ниш уви ж араён лари н и тезлаш тиради.
О гиз бўш лиғи ги ги ен аси н и н г зам он ави й воситалари: ти ш
ч угкаси , кукун, паста, э л и к с и р , ти ш тозалаги члар ва ти ш н и
ч айиш дир. Б ир қатор чет эл давлатларида ти ш то ж и н и н г (к о ­
ронка) м илк ости ва алоқали қисм идан ти ш ўсм аларини олиш

---

338
О т з бў ш лит шиллиқ қавати ва лаб касш ликлари
учун махсус иплар иш лаб чиқарилади. O
f
из б ўш л и ғи н и н г б а р ­
ча гигиеник воситалари хуш бўй, силлиқловчи ва тозаловчи таъ ­
сир кўрсатадиган булиш и керак.
Улар тар ки б и д а д а в о л а ш -п р о ф и л ак ти к қуш и м чал ар б ул и ­
ш и , о ги з буш лиги сую қлигига нисбатан ней трал б улиш и ва 
т и ш н и н г қ а т т и қ т ў қ и м а л а р и г а а б р а зи в (ю в и ш ) т а ъ с и р и н и
кўрсатиш и (Ю .А. Ф едоров, 1979) м ақсадга м увоф икдир. Тиш
чўтка.чари ти ш л ар орасида б ў ш л и қ ва барча ю залардан овқат 
қолдикдари ва ю м ш о қ тиш караш л ари н и (налёт) йўқотиш учун 
қўлланилади. У н и н г иш қисм ида с и н те ти к ва таб и и й туклар 
б о ғл ам и м аҳ к ам л ан га н , о хи рги й и л л ар д а қўлда то за л а га н га
нисбатан кам в ақ т ичида б и р неча марта кўп в и б р ац и о н т о за ­
л а ш ҳ ар акати н и б аж арад и ган эл ек тр ти ш чўткаси ярати лд и . 
Улар м уолаж анинг таъ си р и н и кучайтирад и, чунки ти ш л арн и
то за л а ш б и л ан б и р га, қон а й л а н и ш и н и ях ш и л о в ч и ва о ги з 
бўш лиғи тўқим аларида моддалар алм аш и н и ш и ж араён лари н и н г 
тезлаш увига сабаб бўлувчи м и л к ш и л л и қ п ард аси н и м ассаж
қилади. Т иш чўткаси осон и ф лосланади ва и н ф ек ц и я ўчоғи 
бўлиб қол и ш и м ум кин. Уни и ш латиш дан олдин совун билан 
ю виш керак. Т и ш л арн и тозалаб бўлиб ҳам совун б и л ан ювиш
ва уш л аги чи н и пастга қаратиб, стакан га солиб қўйиш лозим .