Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги Тошкент врачлар малакасини ошириш институги

экзофит, ярали, ярали-инфилтратив. 
Ракнинг эрта шакли 
к л и н и к кеч и ш и қисм ан бўлсада, р ак олди ж араён и ҳосилала- 
рига ўхш аш ўтади. Э к зо ф и т ш аклидаги рак турли кўриниш да 
бўлиш и м ум кин. А йрим ҳолларда ж араён юзи ярал ан ган , ч ет­
л ари и н ф и л тр ац и ял ан ган , с е к и н л и к б илан катталаш ади ган п а ­
пиллома ҳосил бўлиш и билан бош ланади. К ейинчалик бу ўрин- 
да вал и кси м о н , чети қаттикдаш ган яра ҳосил бўлади.

---

268
О т з бўш лит ш и.ииқ қавати ва лаб каса.ииклари
Э кзоф и т р ак н и н г сўгалсим он тури майда ғадир-будир ҳоси- 
л а л а р д а н и б о р ат, ў заро б и р -б и р и г а қ ў ш и л а д и ган , гул карам
ш аклида юзага келади. А ста-секи н и н ф и л тр ац и ял ан и б , атроф
тўқим а б илан қўш илади ва ярага айланади.
П астки лабдаги эн д о ф и т ш аклли р ак н и н г ж адал ри во ж ла­
надиган тури л а б н и н г ёр и л и ш и дан б ош л ан и б , ай л ан а ярадан 
иборат, туб и д о и м и й чуқурлаш иб б орувчи, м айда д он л и , ч ет­
л ари вал и кси м он ш и ш иш б илан кечади ва ярали ш акл га ўта- 
ди. А сосида қ а тти қ и н ф и лтрат пайдо бўлади. Р ак н и н г ярали 
ш акли яр а л и -и н ф и л тр а т ш аклига ўтади. Л аб раки л а б н и н г и н - 
ф и л т р а ц и я си д а н б о ш л ан и б , к е й и н ч а л и к у н и н г я р а л ан и ш и га
ўтиш и м ум кин.
П астк и лабдаги ём он сиф атли ўсм ал арн и н г асоси й қи см и - 
ни ясси хужайрали раклар таш кил қилади. Ясси ҳужайрали рак­
н и н г с е к и н л и к б илан ш охлан и ш и , ў зи н и н г сек и н кеч и ш и б и ­
л ан ф ар к д ан и б туради. Р еги он ар м етастазлар р ак н и н г бу ш а к ­
ли д а одатда кеч р о қ кузатилади.
Ю қорида кўрсатиб ўтилган р акн и н г кл и н и к белгилари тўғри 
таш хис қўйиш учун асос бўлади. Б ош лангич д аврида, рак олди 
ҳосилалари б илан қуйидагие касалликлар қи ёсий таш хи сл ан а- 
ди: м асалан рак олди сўгали, чегараланган гиперкератоз, М ан ­
ганотти хейлити, кератоакантом а ва б ош қалар. Я рали ва яра- 
л и -и н ф и л тр а т ш аклдаги р ак силдан, л аб н и н г захмли ж ароҳа- 
ти д ан қи ёси й ф аркданади.
Агар таш хис қўйиш га и кки л ан и л са, ўсма ю засидан те ш и - 
ли б , тўқим а о л и н и б , цитологик те к ш и р и ш ўтказилади. Н ати ­
ж а м ан ф и й бўлган ҳолатларда б и о п си я қўланилади.
П астки л аб раки кўп ҳолларда о ч и қ ҳавода (қ и ш л о қ хўжа- 
л и ги и ш л ар и д а, б ал и қ ч и л и к д а ) и ш л ай д и ган о д ам л ар гуруҳи 
ораси да учрайди. Бу турли атм осф ера о м и лл ари (и н со л я ц и я , 
ҳарорат м и қд ори , ш ам ол ва б ош қал ар) таъ си р и б илан изоҳ- 
ланади. Л абдаги ш и кастл ан и ш ва ч ек и ш кабилар ҳам маълум 
дараж адаги ом иллар саналади.
Ҳ озирги вақтда пастки лаб раки н и н г I - I ll босқичларида нур 
билан даволаш усуллари кенг қўлланилмокда. Д аволаш нинг бун­
дай усули касалли к рец и д и ви н и 5 йил ва ундан кўп муддатга- 
ча тўхтатади. Т арқалган ш аклдаги ракда ҳам ҳоси лан и н г ради- 
ацияга берилувчанлиги ю қори бўлганда, кон сервати в даволаш
яхш и натиж а беради. Д астлабки б осқичда, ж аррохд и к усули- 
д ан олдин нур тер ап и яси , икки н ч и б осқичд а ж арро^л и к усу- 
л и н и н г тўғри келадиган б и р о р -б и р усули (Б рунс, Д и ф ф ен б ах, 
Блохин ти п л ари ) қўлланилади. Ҳ озирги вақтда пастки лаб ра- 
к и н и м уолаж асида к ри од еструкц и я қ и л и ш д а азот сую кд и ги - 
дан кен г ф ойдаланилм оқда.
Л аб р ак и н и н г оқибати жуда кўп сабабаларга б о ғл и қ бўла-

---

Оғиз бўшлит шиллиқ қавати ва лабнинг ёмон яхши сифатли ўсмалари
269
ди: ж ароҳат б о сқи ч и га, ў с м а н и н г ўсиш ш акл и га, ўз вақтида 
ва гўғри давол ан и ш керак. Б уларни санаб ўти ш и м и з ва р а к ­
н и н г б о ш қ а соҳага ж ой л аш и ш и д аги ҳолатларига солиш тирга- 
ним изда натиж аси яхш и деб баҳолаш им из м ум кин. А йрим ҳол- 
л арда о ч и қ ҳавода иш лайдиган б ем орларга касби н и ўзгарти- 
р и ш тавси я этилади.