Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги Тошкент врачлар малакасини ошириш институги

ЭНДОКРИН ТИЗИМИДАГИ БУЗИЛИШЛАР
И чки с ек р ец и я безлари ф а о л и я т и н и н г б узи л и ш и м етабо- 
л и зм н и н г ўткир бузил иш и га ва оқибатда тр о ф и к зўриқиш лар- 
га олиб келади. А йрим ҳолатларда, эн д о кр и н потологик ж а- 
р а ё н н и н г турига қараб, оғи з бўш лиғи ш и л л и қ қ о б и қ қаватида 
ўзгариш лар кузатилади.
Қапдли диабет.
У глеводлар ал м аш и н уви д аги б узи л и ш лар 
оғиз бўш лиғи ш и л л и қ қ о б и қ қ авати н и н г ўзгариш ларига олиб 
келади; албатта, ўзгариш б елги л ари н и н г юзага ч и қи ш и ўткир- 
л и ги касал л и к н н и г оғирлиги ва д авом и й ли ги га боғлиқ. Б ун ­
д ай белги л ар, ай р и м ҳолатларда, д и а б е тн и н г б и р л ам ч и б ел ­
ги л а р и к ў р и н и ш и д а ю зага к е л а д и . Қ а н д л и д и а б е т д а о ғ и з

---

142
О т з буш лит ш иллиқ қавати ва лаб касалликлари
бўш лиғи ш и л л и қ қ о б и қ қавати да ў зга р и ш л ар н и н г кузати л и - 
ш ини 1862 йилда Seifert б и ри н чи бўлиб кузатган.
К асалликнинг дастлабки сим птом и - д е гидратац и яда куза- 
тилганидек, оғи зн и н г қуриш идир. К ўпинча, оғиз қуриш и чан- 
қокд и к билан қўш илади. С ўлак аж рали ш и н и н г кам айиш и оғиз 
ш и л л и қ қ о б и қ қаватида катарал ял л и ғл ан и ш га ол и б келади, 
ш и л л и қ қо б и қ қизаради, ялтирайди ва ё п и ш қ о қ бўлади.
Ш и л л и қ қ о б и қ қаватидаги сези ларси з м еханик ш икастлар 
\а м қон и ви ш и ш и ва эрози я ҳолида юзага келади. Бундай б е ­
м ор о вқ ат е ганда, асосан исси қ, ўткир ва қуруқ м аҳсулотлар 
истеъм ол қи лган д а, қ а тти қ оғри қд ан ш и к о ят қилади. Қ онда 
қанд м и қ д о р и н и н г кўп м иқдорда тўп л ан и ш и тил д еворидаги 
ў зга р и ш л ар га , о қ ка р а ш б и л ан қ о п л а н и ш , қу р и ш , о ғ р и ^ и
ёриқпар пайдо б ўлиш ига сабаб бўлади. О қибатда қандли д и а ­
бетда ти л н и н г парестезияси кузатилиш и м ум кин. О ғиз ш и л - 
л и қ қ о б и қ қавати н и н г ку й и ш и ш и б и р вақтда, генитал соҳа- 
даги те р и н и н г қ и ч и ш и б илан кечади.
Д е к о м п е н с и р л а н га н қан д л и д и аб етл и б е м о р л а р н и н г таъм 
сезиш сезгилари; ш и р и н , ш ўр, турш , айрим б ем орларда, ач- 
ч и қн и сезиш пасаяди. Ш у б илан б ирга, қандли диабетда б е ­
м орн и н г пародонт тўқи м ал ари четлари ял л и ғл ан и ш и кузати­
лади. Д астлаб, м илк сўрғичларида катарал ўзгари ш , ш и ш , к е ­
й и н ч ал и к п ато л о ги к т и ш -м и л к ч ў н так ҳосил бўлади, грану- 
л яц и о н тўқим алар кўпаяди ва алвеоляр суяк д еструкц и яси п ай ­
д о бўлади, кў п и н ч а, абсцессга олиб келади. К,андли д и а б е т­
н и н г кечиш д авом и й ли ги ва кечиш оғирлиги б илан ги н ги ви т- 
л а р н и н г кечиш и тўғридан-тўғри б оғлиқдир. Б ем орлар бу д а в р ­
д а м и л к н и н г қон аш и д ан , овқат еганда оғри қц ан , ти ш л ар н и н г 
қим и рл аш и д ан , кечи кти ри б ю борилганда, ти ш л а р н и н г туш иб 
кетиш ид ан ш и коят қиладилар.
Д и а б е т л и г и н г и в и т н и