Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни Сақлаш Вазирлиги Тошкент Тиббиёт Академияси Гистология ва тиббий биология кафедраси

Энг йириги кийим бити ( 4,5 – 5 мм), майдаси 
қ
ов бити(1,5 ммгача). 
Кийим бити – 50 кунгача, 
қ
ов бити – 30 кунгача яшайди
битлар айрим жинсли. Ур
ғ
очиси суткасига 6 – 14 та тухум (сирка) 
қ
ўяди, бутун умри 
давомида 140 – 150 та тухум 
қ
ўяди. 
Ривожланиши тўли
қ
бўлмаган метаморфоз 
йўли билан: тухум (сирка) – 3 та нимфа бос
қ
ичи – имаго бос
қ
ичи билан боради. 
Метаморфозининг давомийлиги 25 – 30 кун. Битлар ривожланишининг барча 
бос
қ
ичларида суткасига 2 – 3 мартадан, 3 – 10 минут 
қ
он сўриб ози
қ
ланади, 
10 – кунгача оч 
қ
олиши мумкин
битлар 
қ
он сўрган жойига сўлагини киритади, у 
қ
ичиш ва тери пигментациясини 
ча
қ
иради. 
Битлар одамда эктопаразитлик 
қ
илиб педикулёз (битли 
қ
или
қ
) 
ча
қ
иради, 
қ
ов бити фтириоз ча
қ
иради

---

бош бити ва кийим бити тошмали терлама 
қ
ўз
ғ
атувчиси рикетцияларнинг –
Rickettsia provacsera махсус ташувчиси 
ҳ
исобланади
. Рикетциялар битларнинг 
ош
қ
озонида кўпаяди ва нажаси билан таш
қ
арига чи
қ
ади. Рикетциялар одам 
организмига икки хил йўл билан тушади:
тошмали ва 
қ
айталама терлама касалликлари облигат трансмиссив касалликлар 
ҳ
исобланади
профилактик тадбирлар тана ва кийимларни тоза ушлашга, одамлар кўп бўладиган 
жойларниинг санитария 
ҳ
олатини яхшилашга 
қ
аратилган
бош ва кийим бити, битлар ташувчи 
қ
айталама терлама 
қ
ўз
ғ
атувчиларнинг 
ҳ
ам 
махсус ташувчиси 
ҳ
исобланади. 
Қ
айталама терлама 
қ
ўз
ғ
атувчиси битнинг 
гемолимфасида бўлади, одамга бит эз
ғ
иланган ва
қ
тда махсус контаминация йўли 
билан ю
қ
ади, бундай ю
қ
иш Г.Н. Минх томонидан тасди
қ
ланган
б) терининг 
қ
ичиган жойи 
қ
ашилиб, бит нажаси терига 
суртилганда – махсус контаминация. Касалларнинг 
қ
онида 
рикетциялар бўлишини О.О. Мочутковский ўзининг 
организмида тажрибада тушунтирган
а) бит 
қ
он сўрганда – махсус инокуляция
қ
ов бити фа
қ
ат эктопаразитлик 
қ
илади, уларнинг касаллик 
қ
ўз
ғ
атувчиларини 
ташувчилик роли ани
қ
ланмаган

---