Қонда қанд миқдорининг бошқарилиши - Қонда глюкоза миқдори 3,5-6,1 ммоль/л ь бўлади.
- Бу асосан инсулин ва глюкогон хисобига, уларнинг нисбатига боғлиқ.
- Регулятор орган – жигар
- Гуморал - ички секреция безларининг гормонлари
- МНС
- Абсортив (овқатланишдан сўнг) холатда энергия махсулотлари билан таъминлаш сўрилган глюкоза хисобига бўлса, постабсорбтив (очлик) холатда эндоген захиралар ёки глюконеогенез хисобига кузатилади. Қолган қисми захираланади.
- Қонда инсулиннинг концентрацияси 36-180 пмоль/л (5-25 мМЕ/л), овқат қабул қилгандан сўнг – 360-540 пмоль/л.
- Глюкагоннинг қондаги миқдори 30-210 нг/г (3,1-4 моль/л атрофида); углеводсиз овқат ейилгандан кейин ва очлик пайтида глюкагон концентрацияси 1,5-2 баравар кўпайиб қолади.
Қонда глюкоза миқдорини МНС орқали бошқарилиши - Қонда глюкозанинг миқдори ошса: метаболик марказлар қўзғалиши, гипоталамус орқали n.vagus га ўтиши, β-xужараларни қўзғалиши, инсулин синтези тезлашади, глюкозани гликоген шаклида захираланади, қонда глюкоза миқдори пасаяди.
- Қонда глюкозанинг миқдори камайганда: метаболик марказлар қўзғалиши, гипоталамус орқали симпатик нерв толаларига ўтиши, буйрак усти бези мағиз қисмида адреналин гормонининг синтезланиши тезлашади, гликогенни глюкозага парчаланиши тезлашади ва қонда глюкозанинг миқдори ошади.
Қонда глюкоза миқдорини гормонал бошқарилиши - Глюкокортикостероидлар - аминокислотолардан глюкоза синтезини тезлаштиради
- Адреналин ва глюкогон гликоген парчаланишини тезлаштиради
- Инсулин турли xужайра мембраналарининг глюкоза ўтказувчанлигини кyчайтиради
Тўқималарнинг глюкозага бўлган талаби ошганда гликогенолиз, яъни гликоген парчаланиши тезлашади. Бунда адреналинни ажралиши тезлашиб, у ҳужайра мембранасидаги адреналинга хос рецепторлар орқали мембранадаги аденилатциклаза ферментини активлигини оширади: активланган аденилатциклаза АТФдан ц-АМФ ҳосил бўлишини тезлаштиради. ц-АМФ ноактив пропротеинкиназани актив протеинкиназага айлантиради: бу кам актив гликогенфос-форилаза «в»ни актив – гликогенфосфорилазага «а»га айлантиради. Бу вақтда /г/ф «в» протеинкиназа таъсирида ва 4 молекула АТФ иштирокида (4 мол. АДФ ажратиб) фосфорланади; фосфорланган г/ф «а» активдир. Г/ф «а» гликолиз учун глюкоза қолдиқларини тайёрловчи фермент бўлиб, у 2 хил формада бўлади: - Тўқималарнинг глюкозага бўлган талаби ошганда гликогенолиз, яъни гликоген парчаланиши тезлашади. Бунда адреналинни ажралиши тезлашиб, у ҳужайра мембранасидаги адреналинга хос рецепторлар орқали мембранадаги аденилатциклаза ферментини активлигини оширади: активланган аденилатциклаза АТФдан ц-АМФ ҳосил бўлишини тезлаштиради. ц-АМФ ноактив пропротеинкиназани актив протеинкиназага айлантиради: бу кам актив гликогенфос-форилаза «в»ни актив – гликогенфосфорилазага «а»га айлантиради. Бу вақтда /г/ф «в» протеинкиназа таъсирида ва 4 молекула АТФ иштирокида (4 мол. АДФ ажратиб) фосфорланади; фосфорланган г/ф «а» активдир. Г/ф «а» гликолиз учун глюкоза қолдиқларини тайёрловчи фермент бўлиб, у 2 хил формада бўлади:
- 1. Г/ф «а» – актив, фосфорланган,
- 2. Г/ф «в» – ноактив, фосфорланмаган.
- Г/ф «а» гликогенни глюкоза-1-фосфатга (Н3РО4 бириктириб) айланишини тезлаштиради; у эса фосфоглюкомутаза таъсирида глюкоза-6-фосфатаза таъсирида глюкоза ва Н3РО4га парчаланади.
Do'stlaringiz bilan baham: |