Ўзбекистон республикаси соғЛИҚни сақлаш вазирлиги тиббий таълимни ривожлантириш маркази

Спорадик касалликлар. Касалликка йўлиққан кишилар сони унчалик кўп бўлмайди ва беморлар онда-сонда учрайди.
Эпидемия-юқумли касалликнинг биронта ўлка, вилоятда ёки мамлакатда кенг тарқалиб кетиши.
Пандемия-бир вақтда халқаро миқёсда, яъни бир неча мамлакат ва қитъалар биронта юқумли касалликнинг кенг тарқалиб кетиши (масалан: холера, грипп эпидемиялари).
Эндемия-муайян ҳудудда биронта, юқумли касалликнинг доимий учраб туриши.
Экзотик касалликлар-хориждан келтирилган юқумли касалликлар (масалан: безгак, ОИТС кабилар).
Инфекция манбаи. Бемор ёки касал ҳайвон инфекция манбаи ҳисобланади. Касаллик бемордан ҳам, бактерия ташиб юрувчилардан ҳам юқади. Касаллик қўзғатувчилари одам организмидан ташқи муҳитга у ёки бу физиологик (нафас чиқариш, сийдик ажратиш, дефекатция) ёки паталогик (йўтал , балғам ажратиш , қусиш) йўллар орқали ажралиб чиқади.
Инфекциянинг юқиш механизми. Инфекция юқишининг қуйидаги турлари фарқланади:

1. 
   Ҳаво- томчи йўли билан юқиш. Касаллик қўзғатувчилари беморнинг нафас йўлларидан ташқи муҳитга йўталганда, акса урганда , гаплашганда сўлак заррачалари билан ажралиб чиқади ва нафас олиш орқали соғлом организмга тушади.
   
2. 
   Озиқ-овқатлар орқали (алиментар) юқиш. Касаллик қўзғатувчилари организмга оғиз орқали (перорал) тушади. Бу йўл билан асосан ичак инфекциялари юқади.
   
3. 
   Контакт йўли билан юқиш. Бу йўл билан инфекция бевосита ва билвосита юқиши мумкин. Бевосита юқишга одамни қутурган ҳайвон тишлаши натижасида қутуриш касаллиги ҳамда жинсий йўл билан ОИТС ва венерик касалликларнинг юқиши мисол бўлади. Куйдиргининг мўйна ёқа орқали ёки теридан тайёрланган буюмлар орқали юқиши билвосита контакт йўли билан юқиш дейилади.
   
4. 
   Трансмиссив юқиш. Трансмиссив юқишда касаллик қўзғатувчилари бемор қонидан соғлом одам қонига бевосита қон сўрувчи ҳашаротлар (специфик инфекция ташувчилар) орқали тушади. Буларга анофелес чивини (безгакни юқтирувчи чивин), каналар (энцефалит тарқатувчиси), битлар (тошмали ва қайталама тиф ташувчиси) киради.
   
5.