‘zbekiston respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi umumiy psixologiya

Madaniyat, iqlim va hayot tezligi
Tabiiy  kuzatish  Robert  Levini  va  Noreyzayenlarga  31  ta  mam- 
lakatda kuzatuv olib borishlariga imkon berdi.  “Hayot tezligi”  ibora- 
sini ishlatganda yurish tezligi, kotiblaming oddiy savolga qanday tez 
va aniq javob berishi hamda jamoat soatlarining qanchalik aniqligini 
ko‘rsatish joiz.  Ulaming xulosasiga ko‘ra, Yaponiya va  G‘arb mam- 
lakatlarida  hayot  juda  tez  hamda  yurak  kasalligidan  vafot  etishlar 
soni  nihoyatda  ko‘p.  Tabiiyki,  kuzatish  kundalik  hayotdan  kerakli 
lavhalami beradi, lekin u bu holatda fe’l-atvorga ta’sir qiladigan bar- 
cha omillami nazorat qila olmaydi. Qaysi mamlakatda hayot tez ekan- 
ligini  o‘rganish  va  ba’zi  odamlami  qolganlardan  ko‘ra  nima  sabab- 
dan  tezroq  yurishlarini  o‘rganish  boshqa-boshqa  masalalardir.  Shimga
26

---

qaramay,  tabiiy  kuzatish,  ko‘zdan  kechirish  odamlarning  bir-biriga 
bo‘lgan munosabatlarini o‘rganishdek muhim bo‘lgan vaziyat va holat- 
lami o‘rganadi, tahlil qiladi.
So‘rov
Odatda  tasviriy  va korrelyatsion  tadqiqotlarda  foydalaniladigan 
so‘rov metodi tadqiqotning sayozligi bilan ajralib turadi. Odamlardan 
o‘z xatti-harakatlari va  o‘z  fikrini xarakterlash  so‘raladi.  Odamlarga 
qanday  savollami  berishmagan:  haligacha  odamlarga  berilmagan 
biror-bir  ma’noli  savolni  o‘ylab  topish  mushkul.  AQSHda,  masa- 
lan,  Gellap  instituti  tomonidan  jamiyat  fikrini  o‘rganish  bo‘yicha 
o‘tkazilgan  oxirgi  so‘rovda  aniqlanishicha,  odamlarning  72%i  tele- 
videniyada zo‘ravonlik ko‘p deb hisoblaydi,  84% odamlar gomosek- 
sualistlarning  ishga  kirishlari  uchun  boshqalar  bilan  teng  huquqli 
bo‘lishlari tarafdori,  89% amerikalik stress vaziyatda yashayotganla- 
rini ta’kidlashgan,  95% xudoga ishonadi,  96% esa o‘z tashqi qiyofa- 
sidan ko‘ngli to‘lmaydi va unda nimanidir o ‘zgartirishni xohlashadi8.