‘zbekiston respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi umumiy psixologiya

3-jadval
Psixologiyaning asosiy metodlari
A SO SIY M ETODLAR
Asosiy metodlarning variantlari
KUZATISH M ETODI
Tashqi (obyektiv kuzatish)
Ichki  (subyektiv, o ‘z-o‘zini kuzatish) 
Erkin kuzatuv 
Standartlashtirilgan 
Guruh ichida kuzatish 
Guruh tashqarisida kuzatish
SO ‘ROQ M ETODI
O g‘zaki so ‘rov 
Yozma so‘rov 
Erkin so‘rov (suhbat) 
Standartlashtirilgan so‘rov
7D avid G.  Mayers.  Psychology,  © 2010 by Worth Publishers 37p.
23

---

TESTLAR  M ETODI
Test-so‘rov 
Test-topshiriq 
Proyektiv test 
Sotsiometrik test
EKSPERIM ENT M ETODI
Tabiiy eksperiment 
Laboratoriya eksperimenti
M O D E L L A S H T I R I S H
M ETODI
Matematik modellashtirish 
Mantiqiy modellashtirish 
Texnik modellashtirish 
Kibemetik modellashtirish
Kuzatish metodi tabiiy metodlar jumlasiga kiradi. Tashqi kuzatuv 
mohiyatan kuzatiluvchi xulq-atvorini  bevosita tashqaridan turib,  ku­
zatish  orqali  ma’lumotlar  to‘plash  usulidir.  0 ‘z-o‘zini  kuzatish  esa 
odam o ‘zida kechayotgan biror o ‘zgarish yoki hodisani o‘zi o‘rganishi 
maqsadida ma’lumotlar to‘plash va qayd etish usulidir.
Erkin  kuzatuv  ko‘pincha  biror  ijtimoiy  hodisa  yoki  jarayonni 
o‘rganish  maqsad  qilib  qo‘yilganda  qo‘llaniladi.  Masalan,  bayram 
arafasida  aholining  kayfiyatini  bilish  maqsadida  kuzatuv  tashkil  qi- 
linsa,  oldindan  maxsus  reja yoki  dastur bo‘lmaydi,  kuzatuv  obyekti 
ham  qat’iy  bo‘lishi  shart  emas.  Yoki  dars jarayonida  bolalaming  u 
yoki bu mavzu yuzasidan umumiy munosabatlarini bilish uchun ham 
ba’zan erkin kuzatish tashkil etilishi mumkin. Standartlashtirilgan ku­
zatuv esa, buning aksi bo‘lib, nimani, qachon, kimni  kim tomonidan 
kuzatish qat’iy belgilab olinadi va maxsus dastur doirasidan chiqmas- 
dan, kuzatuv olib boriladi.
Tabiiy kuzatish
Tabiiy kuzatuvlar changalzordagi  shimpanze maymunlarini kuza- 
tishdan boshlanib,  turli  mamlakatlarda ko‘zga tashlanmaydigan  ota- 
ona va farzand o ‘rtasidagi munosabatlar, keyinroq muntazam ravish- 
da tahlil qilinadigan mavzular, maktabda ovqatlanish xonasidagi irqiy 
farqlami  yozish  bilan  xulosa  qilinadi.  Holatni  o‘rganish  va  ko‘zdan 
kechirish usullari kabi tabiiy kuzatuv ham insonning fe’lini o ‘rganadi.
24

---

Tabiiy kuzatuvlar  inson xarakterini  ochib berishga xizmat  qiladi. 
Quyida sizlarga qiziq bo‘lgan bir nechta holatlami havola etamiz: