‘zbekiston respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi saodat sultonsaidova, ‘lmas sharipova

klimans, 
pasayib borsa 
antiklimans 
bo‘ladi.
65
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Masalan:
KJimans:  Nido  bergin  qcydasan? Sharpangga  quloq  tutdim. 
Sirli  tushlar ko 'rib  men,  bor dunyoni  unutdim. 
Tongda  turib  nomingga  ushbu  she'rimni  bitdim. 
Dildagi  ohim  mening,  birinchi  muhabbatim,
Yolg'iz  ollohim  mening,  birinchi  muhabbatim!
(Ablulla  Oripov)
Antiklimans: Bu nigoh uning oromini buzar, yurak-bag‘rini ezar, 
dcidasining  yoniga  qaytgisi,  bo'ynidan  quchoqlagisi,  unga  yaxshi- 
yaxshi gaplarni aytgisi kelardi.  (Saida  Zunnunova^
Ritorik so'roq. 
Bunda so‘zlovchi yangi m a’lum ot olishni ko‘zda 
tutmaydi,  shuning  uchun  so‘roqqa javob  talab  qilinmaydi.  So‘roq 
orqali  hukm   ifodalanadi.  Ritorik  so‘roq  gaplar ko‘tarinki,  kuchli 
hissiyot  bilan  aytiladi.  Bunday  gaplar  uch  xil:  1)  tasdiq  javob 
ifodalaydigan  ritorik so‘roq gaplar, masalan,  O'z uyini,  o ‘z  Vatanini 
kim sevmaydi?  Ulfating  qaig'a  bo'isa, yemishing g o ‘ng,  degan gapni 
kim  eshitmagan?  (Tursunoy  Sodiqova)
2)  inkor  m a'noli  javob  ifodalanadigan  ritorik  so‘roq:
Muhabbat yoritgan  uyda  ham  shuncha  —
Bemavrid,  bemahal  o'charmi  chiroq?
Yaqin  yo'IIar  birdan  tusharmi yiroq?
Nogahon  ochilmay  so'larmi g'uncha?  (Saida  Zunnunova)
3)  mazmunidan javob  anglashilmaydigan  ritorik  so‘roq  gaplar:
Axir,  qaysi  yil  clehqon  uchun  yengil  kelgan?  Qaysi  yil  osonlik
bilan  hosil  ko'tarilgan?  Tabiat  hech  qachon  ehsonlarini  osonlikcha 
hadya  etgan  emas.  (Vohid  Zohidov)
Yuqorida  keltirilgan misollar ritorik so‘roq gaplaming bir necha 
turiga to ‘g‘ri keladi.  Bunday gaplaming boshqa turlari ham  mavjud. 
U m um an,  ritorik  so‘roq  gaplar  nutqda  kuchli  stilistik  vosita  bo'lib 
xizmat qiladi.  Ular badiiy va publitsistik stillar uchun umumiy bo'lib, 
ba'zan so‘zlashuv stilida ham  uchraydi.  Bunda ritorik so‘roq gaplar 
fikmi ta'sirchan ifodalaydi.
66
www.ziyouz.com kutubxonasi

---