‘zbekiston respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi saodat sultonsaidova, ‘lmas sharipova

Tayanch  ifodalar
Termin  —  ilmiy  atama.
Mantiqiy  —  asosli.
Struktura — tuzilish.
Sintez  —  yaxlit,  qo'shish.
Passiv  konstruksiya  —  bajaruvchi  shaxsni  bildiruvchi  so‘z, 
ishlatilmagan  gap.
Segment  —  b o ‘lak,  birlik.
Tipik  —  bir  xildagi.
Leksika — so‘z.
Obrazhlik  —  badiiylik,  tasviriylik.
Mushtarak  —  umumiy  biriktirilgan.
Emotsionallik — ta'sirchanlik.
leksema  —  so‘zning  shakl  yasovchilar  qo'shilmagan  qismi.
25
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

PUBLITSISTIK  STIL
Reja:
1.  Publitsistik stilning koTinishlari.
2.  Bu  stilning o ‘ziga  xos xususiyatlari.
3.  Islrontirislining muliim ckanligi.
4.  Bu  stilning  ommaviy  axborot  vositalari  stili  ekanligi.
Publitsistika  —  lotincba  «publicus»  so'zidan  olingan  bo'lib, 
ijtimoiy,  ommaviy  degan  mahiolarni  ifodalaydi.
Publitsistik  stil  siyosiy  g ‘oyaviy,  ijtim oiy-iqtisodiy,  m adaniy 
m unosabatlarni  aks  cttiruvchi  asarlarda  ishlatiladigan  stildir.  U 
adabiy  o'zbek tilining  nutq  stillari  tizim ida  X IX   asrning  oxiri  va 
XX  asrning  boshlarida  paydo  b o ‘ldi.  Bu  davrda  o ‘zbek  tilida 
gazetalar chop  etila boshladi.  N ashriyot  va  vaqtli  m atbuot  ishlari 
yanada  rivojlanib  ketdi.  0 ‘zbek  yozuvchilari  badiiy publitsistika 
jan rid a  ijod  qildilar.  Vaqtli  m atbuot  va  nashriyotda  zam onaviy 
ijtim oiy-siyosiv  m asalalarga  bag'ishlangan  ko‘plab  m ateriallar 
bosila  boshladi.  R adio  va  telcvidcnie  orqali  siyosat  va  ijtimoiy 
h ay o t  m a sa la la rig a   d o ir  m a 'r u z a   va  s u h b a tla r  m u n ta z a m  
eshittirildi  va  ko‘rsatildi.  Bularning  hammasi publitsistik stilning 
taraqqiyotiga  ijobiy ta 's ir ko'rsatdi.
Publitsistik  stilning  yozma  va  og‘zaki  ko‘rinishlari  mavjud. 
Hayotning  muhim ijtimoiy-sivosiy masalalariga bag‘islilangan bosh 
maqolalar,  fcleton  va  pamfletlar,  m urojaatnom alar,  chaqiriqlar, 
deklaratsiyalar publitsistikaning yozma turiga kiradi.
Og‘zaki  publitsistika  —  notiqlikdir.  Bunga  kundalik  voqealar 
axboroti,  radio  va  televidenieda  chiqayotgan  sharhlovchilar  va 
boshlovchilaming  nutqlarini  misol  qilib  kcltirish  mumkin.
Publitsistika katta hayotiy masalalami, mantiqiy mulohaza, dalil, 
asoslar bilan tushuntirishi,  isbotlashi,  shu bilan birga tinglovchining 
iroda va  his-tuyg‘ulariga ta'sir qilishi  lozim.
P ublilsistik  stilning  asosiy  vazifasi  sh undaki,  u jam iyatdagi 
ilg ‘o r  g ‘oya  va  fik rlarn i  ajratib  k o ‘rsatib ,  unga  o d am larn i
26
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ish o n tira   olishidir.  M a ’n a v iy -m a ’rifiy  ish im izn in g   y u tu g 'i 
publitsistikaning  t a ’sir  kuchiga  b o g ‘liq.
K imki  aytayotgan  fikriga  o ‘zi  ishonsa,  boshqalarni  ham  
ishontira oladi.
Publitsistikada so‘z tanlash bu stilning janr turlariga ko‘ra belgiianadi. 
Tihiing  ta'sirchan  vositalaridan  anafora,  epifora,  epitet,  o‘xshatish, 
jonlantirish, ironiya, apostrofa kabilar publitsistik maqolalarda  ishlatilatii.
H ar  qanday  targ‘ibotchi  va  tashviqotchining  san'ati  shundaki, 
auditoriyaga eng yuqori  darajada ta ’sir qila olish, odamlarga m a'ium  
boTgan  haqiqatni  yanada  aniqroq,  yanada  t a ’sirch an ro q   va 
ishonarliroq  qilib  tushuntirishdir.
Bu  stiln in g   o ‘ziga  xosligi  u n in g   h issiy o tg a  b o y lig i  va 
ta ’sirchanligidadir.  Bu  xususiyat  asosiy  e'tibom i  nimaga  qaratish 
kerakliligini uqtirislii bilan birga nutqning tushunarli va esda qolarli 
boTisliiga ta’sir etadi.
Publitsistik  stilda  so‘zlovchi,  notiqning  o ‘zi  nildirilayotgan 
maTumotlaiga singisliib ketislii muliimdir.  Publitsistikaning yana bir 
o‘ziga  xosligi  uning  ko‘p janrliligidir.
Ular  quyidagilar:
1.  Gazetajanri.
2.  Og‘zaki publitsistika.
3.  Radio va televidenie janri kabilar.
Publitsistika  materialning ikki  xil jihatini o ‘zida  aks ettiradi:
1.  Informativ,  ya’ni  xabar  berish.
2.  Baholash,  ya’ni  materialni  zamona  talabidan  kelib  chiqqan 
holda  tahlil  qilib, bayon  qilish,  unga  o ‘z  munosabatini bildirish.
Pubhtsistik  asarlar:  xabar,  reportaj,  maqola,  ocherk,  feleton, 
pamflet, bosh maqola va boshqalar o‘ziga xos til xususiyatlariga ega. 
Shuning  uchun,  ular  o ‘zaro  farqlanadi.