„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi termiz davlat universiteti tarix fakulteti fuqarolik jamiyati kafedrasi

Hozirgi vaqtda mafkuraviy tahdidlar quyidagilarda namoyon bo„lmoqda: 
yurtimizdagi demokratiya qadriyatlari va demokratik ta-raqqiyot imkoniyatlariga nisbatan 
shubha bilan qarash holatini vujudga keltirish; 
odamlarni ezgu g‗oyalardan chalg‗itish, xayoliy farovon tur-mush tarzini va‘da qilish; 
jamiyat a‘zolari, ayniqsa, yoshlar tafakkurida milliy qadriyatlarga sodiqlik tuyg‗ularini 
zaiflashtirish; 
—- xalqimiz urf-odatlari, milliy mentalitetiga begona odatlarni kiritishga intilish; 
ekstremistik ruhdagi diniy g‗oyalarni tiqishtirishga in-tilish; 
aholi o‗rtasida milliy taraqqiyot modeliga ishonchsizlik uyg‗otish; 
— jamoaparvarlik, ijtimoiy hamkorlik ruhini inkor etib, individualizm g‗oyalarini sun‘iy 
ravishda tiqishtirish. 
Mafkuraviy tahdidlarning nihoyatda keng qamrovli ekanligidan kelib chiqib, ularni 
quyidagicha toifalash mumkin: 
Birinchidan, jamiyatimiz a‘zolarining ongi va tafakkuriga ta‘sir qilishga qaratilgan 
xurujlar. Ma‘lumki, xalqimizning asrlar davomida shakllanib kelayotgan milliy ongi va 
dunyoqara-shida hamda xulq-atvor normalarida ota-onaga, o‗zi yashayotgan mahalla jamoasiga, 
katta yoshdagi kishilarga chuqur hurmat bi-lan qarash, muayyan voqea va hodisalarga bosiqlik, 
mulohaza va andisha bilan munosabatda bo‗lish, jamoa fikriga nisbatan alo-hida ehtirom 
ko‗rsatish kabi xislatlar ustuvorlik qiladi. Qolaversa, aynan mana shu qadriyatlar jamiyatimiz 
ma‘naviyatining tamal toshini tashkil qiladi. 
Bunday vaziyatni yaxshi o‗rgangan g‗animlarimiz bizga qarshi ma‘naviy xurujlarni amalga 
oshirishda xalqimizning mana shun-day ulug‗vor qadriyatlariga mutlaqo teskari va begona 
bo‗lgan, asosan «individualizm», «egoizm», «kosmopolitizm», «zo‗ravon-lik», "diniy 
mutaassiblik" g‗oyalarini iloji boricha chiroyli niqoblarga o‗rab, jamiyatimizga olib kirishga 
urinmoqda. G‗anim-larimizning xalqimiz milliy ongiga ta‘sir ko‗rsatishdan ko‗zlan-gan asosiy 
maqsadi Birinchi Prezidentimiz I.A. Karimov xulosa qilgani-dek: «O‗zbekistonda hukm 
surayotgan tinchlik va osoyishtalikni, jamiyatimizdagi bunyodkorlik muhitini, bugun biz barpo 

---

etayot-gan farovon va osuda hayotni buzish, tobora kuchga kirayotgan dav-latimizni ag‗darish, 
tanlagan yo‗limizdan qaytarishdir. Odamla-rimizning yuragiga vahima va qo‗rquv solish 
hisobidan ularning ertangi kunga bo‗lgan ishonchini yo‗qotish, bir-biriga qarshi qo‗yish, 
yurtimizda, mintaqamizda o‗z manfaati, o‗z siyosatini o‗tka-zishdan iborat». 
Ikkinchidan, milliy urf-odatlarimizga bo‗layotgan xurujlar. Ma‘lumki, xalqimizda o‗ziga 
xos milliy odatlar, an‘analar shakllangan. Jamoa bo‗lib yashash, qarindosh-urug‗larga mehribon-
lik, to‗y va ma‘rakalar, bayramlar, tarbiya masalalarida, hasharlarda ijtimoiy hamkorlikning 
boshqalarda uchramaydigan o‗ziga xos yuqori darajasining namoyon bo‗lishi shular jumlasi-dan. 
Xalqimizning bu urf-odatlari asrlar davomida jamiyat mustahkamligining asosi bo‗lib xizmat 
qilib kelmoqda. Davla-timiz rahbari ta‘kidlaganidek: «Xalqimizning donologi, bag‗-rikengligi, 
sabr-bardoshi bizni har qanday balo-qazolardan as-rab, idrokimizni, aql-zakovatimizni charxlab, 
yurtimizda oso-yishtalik va millatlararo, fuqarolararo tinchlikni saqlab qolishga xizmat qildi»
43
. 
Milliy an‘analarimiz va urf-odatlarimizning mamlakatimiz taraqqiyoti uchun naqadar 
ulkan ahamiyatini sezgan tahdidchilar bu borada ham muayyan xurujlarni amalga oshirmoqda. 
Shu maqsadga erishish uchun ular global aloqa tizimlari va boshqa vositalar orqali ma‘naviy 
qashshoqlikka, tarkidunyochilikka, odamlarga nis-batan oqibatsizlik va shafqatsizlikka olib 
keluvchi g‗oyalarni hamda urf-odat normalarini zo‗r berib targ‗ib qilmoqsa. Bular orasida, 
ayniqsa, odamovilik, ota-onaga nisbatan bepisand qarash, shaxsiy hayotni ulug‗lash kabi g‗oya 
va qarashlar ustuvorlik qilmoqda. 
Uchinchidan, milliy madaniyatimizga bo‗layotgan xurujlar. Sir emaski, xalqimizning 
milliy madaniyati o‗zining qadimiyligi, boyligi bilan alohida ajralib turadi. Markaziy Osiyo 
tarixida aql-idrok bilan ma‘naviy jasoratni, diniy dunyoqarash bi-lan qomusiy bilimdonlikni 
o‗zida mujassam etgan allomalar ko‗p bo‗lgan. Imom Buxoriy, Imom Termiziy, Xoja Bahouddin 
Naqsh-band, Xoja Ahmad Yassaviy, Al Xorazmiy, Beruniy, Ibn Sino, Amir Temur, Mirzo 
Ulug‗bek, Zahiriddin Bobur va boshqa ko‗plab buyuk ajdodlarimiz milliy madaniyatimizni 
rivojlantirishga ulkan hissa qo‗shdilar, xalqimizning milliy iftixori bo‗lib qoldilar. Ularning 
nomi, jahon sivilizatsiyasi taraqqiyotiga qo‗shgan buyuk hissasi hozirgi kunda butun dunyoga 
ma‘lum. 
Ma‘naviy xuruj uyushtirayotgan kuchlar jamiyatimiz a‘zola-rini milliy madaniy boyliklar 
va imkoniyatlardan begonalashti-rishga harakat qilmokda. Shu maqsadda ular Internet 
tarmog‗idan, kinofilmlar va san‘at turlaridan foydalangan holda nihoyatda ohanrabo, lekin 
yengil-yelpi, inson tafakkurini rivojlantirishga emas, aksincha uning sayozlashuviga xizmat 
qiluvchi namunalarni jamiyatimizga olib kirishga intilmoqda. Bunday san‘at va mada-niyat 
namunalarida behayolik, mantiqsizlik g‗oyalarining targ‗ibo-ti yetakchilik qilmoqda. Vaholanki, 
bu mamlakatlarning o‗zlari millatlarni parokandalikka olib boradigan, insoniyat uchun shar-
mandali vaziyatlarni demokratiya, inson huquqlari kabi oliy qad-riyatlar shiori ostida targ‗ib 
qilmoqsa. 
Mana shunday holatlardan kelib chiqib xulosa qilish mum-kinki, bugungi kunda 
mamlakatimizning har bir fuqarosida sa-marali va mustahkam ma‘naviy immunitetni 
shakllantirish ke-chiktirib bo‗lmaydigan vazifaga aylandi. Ma‘lumki, Birinchi Prezidentimiz 
I.A.Karimovning 2000 yilda «Fidokor» gazetasi muxbiri-ga bergan intervyusida mafkuraviy 
immunitetning mohiyati va zarurligi asoslab berilgan edi. O‗zbekiston Respublikasi Birinchi 
Prezidenti I.A.Karimov ta‘kidlaganidek: «Bir xalqni o‗ziga tobe qilishni istagan kuchlar, avvalo, 
uni o‗zligidan, tarixidan, madaniyatidan judo qilishga intiladi. ...Shunga o‗xshash zararli ta‘sirlar 
davom etaversa, millat o‗zli-gini yo‗qotishi, ming yillik an‘analarini boy berib, olomonga 
aylanib qolishi ham hech gap emas. Tabiiy savol tug‗iladi: bunday mafkuraviy ta‘sirlar salbiy 
oqibatlarga olib kelmasligi uchun nima qilish kerak? Buning yo‗li — odamlarimiz, avvalambor, 
yoshlarimizning iymon-e‘tiqodini mustahkamlash, irodasini ba-quvvat qilish, ularni o‗z mustaqil 
fikriga ega bo‗lgan barkamol insonlar etib tarbiyalash. Ularning tafakkurida o‗zligini unut-
maslik, ota-bobolarning muqaddas qadriyatlarini asrab-avaylash va hurmat qilish fazilatini qaror 
43
Karimov I.A. Tinchlik va xavfsizligimiz o‗z kuch-qudratimizga hamjihatligimiz va qat‘iy irodamizga bog‗liq 12-
jild. - T.:"O‗zbekiston", 2004. 250-bet. 

---

toptirish. Ularning, men o‗zbek farzandiman deb, g‗urur va iftixor bilan yashashiga eri-shishdir. 
Bugun kuchli davlatlarning targ‗ibot va tashviqotlari natijasida uchinchi dunyo mamlakatlari 
o‗zlarining yuqori mala-kali mutaxassislaridan ajralmoqdalar. Oddiygina raqamlarga murojaat 
qilganimizda buning tasdig‗ini ko‗ramiz. G‗arb ommaviy axborot vositalarining doimiy tarzda 
olib boradigan targ‗ibot va tashviqotlari natijasida kambag‗al Afrika mamlakatlari uchun yuqori 
malakali mutaxassislarga bo‗lgan ehtiyoj yuqori bo‗lib turgan bir paytda, oliy va yuqori malakali 
xodimlarning har uchtasidan bittasi rivojlangan davlatlarga ketib qolmoqda. Har yili Afrikadan 
o‗rtacha 23 000 ilmiy xodim va o‗qituvchi chiqib ketmoqda. Keyingi besh yil mobaynida qit‘a 
davlatlari 60 ming-dan ortiq o‗rta va yuqori bo‗g‗indagi boshqaruv xodimlaridan mah-rum 
bo‗ldi. Ma‘lumki, har qanday kasallikning oldini olish uchun, avvalo, kishi organizmida unga 
qarshi immunitet hosil qilina-di. Biz ham farzandlarimiz yuragida ona - Vatanga, boy tarixi-
mizga, ota-bobolarimizning muqaddas diniga sog‗lom munosabatni qaror toptirishimiz, ta‘bir 
joiz bo‗lsa, ularning mafkuraviy immunitetini kuchaytirishimiz zarur» . 
Fuqarrlar siyosiy ongi hamda milliy qadriyatlarga nisbatan xurujlar va ularni asrash 
zarurligi bugungi muhim masalalar-dan biridir. Albatta, bu masala barcha zamonlarda buyuk 
mutafak-kir, ma‘rifatparvar bobolarimizni o‗ylantirib kelgan, xalqi-miz e‘tiboridan hech qachon 
chetda qolmagan. Lekin bugun biz mut-laqo boshqa davrda yashamokdamiz, endi hayot talablari 
o‗zgacha. Bi-nobarin, o‗zini asrashni o‗ylagan har bir xalq ko‗proq kelajagi haqida qayg‗urmog‗i 
kerak. Xalqimizning jahon taraqqiyotiga qo‗shgan hissasi o‗tmishda qanchalik ulkan bo‗lmasin, 
shuning o‗zi bilangina hozirgi davrda taraqqiy etgan davlatlar orasida munosib o‗rin egallash 
qiyin. Fakdt milliy istiqlol g‗oyasigina millatning kuch-qudratini, salohiyatini ro‗yobga 
chiqarishi, xalqimizni bunyodkor-likka safarbar etishi, yurtimizda istiqomat qilayotgan barcha 
fuqarolarni jipslashtirishi, dunyoga hukmronlik qilishga intilayotgan, g‗arazli maqsadlarni 
ko‗zlayotgan kuchlar, buzg‗unchi g‗oyalar-ga qarshi ishonchli to‗siq bo‗lishi mumkin. Shu bois 
ham jamiyati-miz a‘zolari siyosiy ongini oshirish masalasiga sifat jihatidan butunlay yangicha 
asoslarda yondashish davrimizning eng asosiy mud-daosini tashkil etadi. Chunki yuqorida 
ta‘kidlanganidek, o‗z mil-liy manfaatlarini ta‘minlay olgan jamiyatninggina umri boqiy bo‗ladi. 
Bu har birimizning burchimiz va uni ta‘minlashda quyi-dagilarga e‘tibor berish maqsadga 
muvofiq: 1) milliy ma‘naviy qadriyatlarni avaylab-asrash; 2) yoshlarni milliy ruhda tarbiya-lash; 
3) milliy manfaatlarni himoya qilish; 4) targ‗ibot ishlari-ni yanada kuchaytirish. 
Zero, bugungi davr voqeligi har bir masalada yangicha tamo-yillar asosida yondashishni 
taqozo etmoqda. Muayyan tushunchalar, g‗oyalar yoki tamoyillarni anglab olish ishning bir 
qismi, xolos. Shu ma‘noda, milliy ma‘naviy tahdidlarga qarshi kurashda ama-liy ishlarga e‘tibor 
berish asosiy masaladir. 
Axborot texnologiyalari orqali xurujlar avj olayotgan bu-gungi kunda ulardan saqlanish 
zarurati mafkuraviy tahdidlar-ni bartaraf etish borasidagi muhim masalalardan biridir. Bu-gun 
dunyo axborot asriga kirib ulgurdi. Eng taraqqiy etgan dav-latlarning mavqei, salohiyati ko‗plab 
omillar bilan birga OAV-ning nechog‗lik rivojlangani bilan ham belgilanmoqda. Taraqqi-
yotning bosh belgisi esa jamiyatning axborotlashganligida o‗z ifo-dasini topmoqda. Yaqin-
yaqinlargacha axborotlashuv jarayonlari faqat ommaviy axborot vositalarining faoliyati bilan 
bog‗liq bo‗lgan edi, xolos. Hozir esa manzara tamoman o‗zgacha. Endilikda axborot 
texnologiyalari shu qadar rang-barang tus oldiki, kecha-gi o‗lchamlar, mezonlar, tushunchalar, 
imkoniyat va vositalarni tubdan yangilash zarurati ko‗ndalang bo‗lmokda. Kompyuter texni-kasi, 
Internet tizimi, telekommunikatsiya imkoniyatlari tasav-vurimizdagi "ommaviy axborot vositasi" 
degan tusho‗nchani tamo-man o‗zgartirib yubormoqda. Shuni ham aytish kerakki, «zamonaviy 
integratsiya» tushunchasi dunyo axborot makonidan mustahkam o‗rin egallashni taqozo 
etmoqda.