„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi termiz davlat universiteti tarix fakulteti fuqarolik jamiyati kafedrasi

 
 “Kibernetik do„st”. 
Zamonaviy texnologiyalarning tez sur‘atlarda o‗sishiga qaramay, ba‘zan 
odamlar ulardan qanday oqilona foydalanish kerakligini to‗liq anglab yetmaydi. Kompyuter va 
internetgacha bo‗lgan davrda o‗sib ulg‗aygan aksariyat ota-onalar va muallimlar agar bola internetdan 
foydalana boshlasa, albatta, foydasidan zarari ko‗proq, deb o‗ylaydi. Bolani kompyuter yoki 
internetdan chalg‗itish harakati zamirida aslida boshqa bir muammo, ya‘ni kattalarning bu masalada 
nisbatan savodsiz ekani aniqlandi. Biroq agar ular o‗zlari avval texnologiyalar savodsizligi masalasiga 
jiddiyroq yondashib, uni bartaraf etishsa, maqsadga muvofiq bo‗lardi. Negaki, savodsizlik 
masalasidan qochish orqali bolani texnologiyalardan ajratib qo‗yish to‗g‗ri emas. Buning ustiga yana 
bir jihat e‘tiborga loyiq: bolalarda kibernetik do‗stga nisbatan munosabat aynan kattalarning tutgan 
yo‗lidan kelib chiqqan holda shakllanadi. Shubhasiz, internet bilim va kerakli axborotni olish uchun 
ulkan imkoniyatlar yaratadi, biroq tarmoqqa joylashtiriladigan katta hajmdagi axborotning barchasini 
ham ishonchli va foydali deb bo‗lmaydi. Foydalanuvchilar ma‘lumotlarning to‗g‗riligini aniq ajrata 
bilishi uchun tanqidiy fikrlash qobiliyatiga ega bo‗lishi talab etilardi. Buning uchun bolalarga 
internetda xohlagan odam o‗z sahifasini ochishi, unga har qanday ma‘lumotni joylashtirishi, bu 
borada unga hech kim to‗sqinlik qila olmasligini vaqtida tushuntirish zarur. Bolalarni keng doiradagi 
manbalardan foydalanishga yo‗naltirish jarayonida faktlarni fikrlardan farqlashga, to‗g‗riligi 
tasdiqlanmagan axborotdan himoyalanishga ularni o‗rgatish ayniqsa muhim ahamiyatga ega.
 
Kiberterrorizm
– zamonaviy, ilg‗or texnologiyalar, kompyuter va boshqa 
imkoniyatlardan foydalangan holda yovuz kishilarning o‗zining g‗araz niyatlariga erishishdan 
iborat. Kiberterrorizm (kompyuter terrorizmi) ostida g‗arazli niyatda, siyosiy maqsadlarda 
amalga oshirilgan kompyuter tizimi va tarmog‗idagi axborotga qilingan hujum tushunilib, u 
odamlar hayoti va sog‗lig‗iga xavf paydo qilib, jamoatchilik tinchligini buzadi, aholini qo‗rqitib, 
harbiy nizo keltirib chiqarishga intiladi. Kiberterrorizm insoniyat uchun jiddiy xavf bo‗lib, uni 
yadro, bakteriologik va kimyoviy qurolga tenglashtirish mumkin. Hatto u o‗z yangiligi tufayli 
to‗la-to‗kis o‗rganib ulgurilmagan quroldir.
Masalan, kompyuter tarmoqlari orqali bank tizimlariga kirish va u yerdan pul mablag‗larini 
o‗marish. Misol sifatida kredit kartalari bilan amalga oshirilayotgan afera (g‗irromlik)lar har yili 
34
htpp/ www.wikipеdia.org; Hornby A.S. ―Oxford Advancеd Lеarnеr's Dictionary of Currеnt English‖. Д.Рашкофф, «Медиа 
вирус. Тайние послания в популярной културе», 2003. 

---

400 million dollar atrofida zarar keltiradi. Viruslardan ko‗rilgan zarar esa 12 milliardni, 
mualliflik huquqining buzilishi 250 milliardga yaqin zarar keltiradi.