’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta ’lim vazirligi namangan davlat universiteti

 

3-rasm. Agrofirma ta

’sischilari tarkibi

2

 

SHuni  hisobga  olib  davlatimiz  Prezidentining  «Meva-sabzavotchilik  va  uzumchilik  sohasida 

iqtisodiy  islohotlarni  chuqurlashtirish  chora-tadbirlari»  (2006  yil    9-yanvar  PF-3709  sonli 

farmon)    ushbu  nomdagi  Prezident  Qarori  (2006  yil  11  yanvar  PQ-255  sonli  qaror)  hamda 

O

’zbekiston  Respublikasi  Vazirlar  Mahkamasining  «Meva-sabzavotchilik  va  uzumchilik 

sohasida  agrosanoat  firmalarini  tashkil  etish  va  ularning  faoliyatini  yo

’lga  qo’yish  tartibi 

to

’g’risidagi  Nizomni  tasdiqlash  haqidagi»  Qarori  (2006  yil  10  mart  42-sonli  qaror)  qabul 

qilindi. Ushbu Farmon va Qarorlarga asosan 2006-2007 yillarda meva-sabzavot va uzumchilikka 

ixtisoslashgan  barcha  shirkat  xo

’jaliklari  tarqatilib,  ularni  o’rnida  mustaqil  fermer  xo’jaliklari 

tashkil qilindi hamda ular ihtiyoriy ravishda agrofirmalarga biriktirildi.  

Agrofirmalar  ta

’sischilar  asosida  tuzildi  (3-rasm).  Ushbu  rasmda  keltirilgan  ta’sischilar 

tizimidan  ko

’rinib  turibdiki,  ishlab  chiqarish,  qayta  ishlash  va  sotishda  ishtirok  etuvchi 

sub

’ektlarni  birlashishi  mahsulot  sifatini  oshirish,  tannarxini  pasaytirish,  standartlar  talabiga 

javob berish, tashqi va ichki bozorga mahsulot chiqarish uchun raqobat muhitini shakllantiradi. 

Ushbu agrofirmalarda shakllangan raqobat muhiti eng optimal variant deb qabul qilinsa bo

’ladi. 

Ammo  shuni  ham  ta

’kidlash  lozimki,  birgina  raqobat  muhitini  shakllantirib  qolmasdan  bu 

muhitdan samarali foydalanish ham kerak. 

Qishloq  xo

’jaligida faoliyat yurituvchi agrofirmalarda mahsulotlarni qayta ishlash ulushi 

20-25  foizdan  oshayotgani  yo

’q, bu ko’rsatkich agrofirma miqyosida 50-60 foizga yetkazilishi 

kerak.  Agrofirma  doirasida  yetishtirilayotgan  mahsulotlarni  yangi  uzilgan  va  qayta  ishlangan 

holatda  35-40  foizini  eksport  qilishlari  maqsadga  muvofiq.  Amalda  ushbu  ko

’rsatkich  15-20 

foizdan  oshmayapti.  Agrofirmalarda  fan-texnika  yutuqlarini  va  ilg

’or  texnologiyalarni  keng 

miqyosda  joriy  qilish  hisobiga  mahsulotni  tannarxi  arzonlashishi  va  raqobatbardoshligi  oshishi 

ko

’zda tutilgan edi, lekin ushbu holat bo’yicha kutilgan natijalarga erishilmadi.  

SHunday  qilib  agrofirmalar  tuzilishi  bilan  qishloq  xo

’jaligida  shakllantirilgan  raqobat 

muhiti  salohiyatidan  yetarli  foydalanilgani  yo

’q.  Fikrimizcha,  buning  sabablari  quyidagilardan 

iborat:  

1.  Avvalo,  agrofirma  ta

’sischilari  ihtiyoriy  kirishi,  chiqishi  va  teng  huquqliligi  ko’zda 

tutilgan  edi.  Joylarda  agrofirmalar  rahbarlari,  mahalliy  hokimiyat  organlari  rahbarlarini  boshqa 

                                           

2

 Agrosanoat firmalari tashkil etish