jarayoniga qaratilgan.
batlari haqida iloji boricha ko‘proq sabablami ko‘rsatish so‘raladi.
so‘raladi.
bajarilishi uchun 10 minut vaqt ajratiladi (javoblaming tahlili
tezkorlik, ko‘p qirralik, egiluvchanlik, o‘ziga xoslik va mukam-
mallik mezonlari bo‘yicha tahlil qilinadi).
4-topshiriqda berilgan rasmdagi o‘yinchoqlar o‘rnini iloji
boricha ko‘proq va qiziqroq tarzda almashtirish so‘raladi.
5-topshiriqda tUrmushda ishlatiladigan predinet (masalan,
bo‘sh quti) dan ko'proq noodatiy va qiziq foydalanish usullarini
o‘ylab topish so‘raladi,
6-topshiriqda shu predmet haqida noodatiy savoliami o‘ylab
topish so‘raladi.
7-topshiriq noodatiy vaziyatning yechimlari haqida iloji
boricha ko‘proq izlanishlar olib borish so£raladi.
1980 yilda Torrens tomonidan maktabgacha yoshdagi bolalar
uchun yangi kreativlik testlari tuzildi. Bu testning vazifalari shun-
dan iborat ediki, go‘dak о‘zining ijodiy qobiliyatlarmi biror bir
xonada erkin harakatlanish asnosida namoyon qiladi. Ijodiy
fikrlashni reproduktivga qarshi qo‘ygan psixologlaming intilish-
lariga qaramasdan, amaliyotda kreativlik testlari intellekt testlari
bilan bir xil prinsiplarda, ya’ni tezlik metodikasi va qat’iy mazmun
asosida qurilgan. Tadqiqotchilaming fikricha, ulaming asoisiy
kamchiligi motivlami va individning boshqa ijodiy qobiliyatni
tashkil etuvchi tavsiflarini hisobga olinmaganligidadir. Ko‘pgina
psixologlar kreativlikni testlar yordamida aniqlash mumkin emas,
deb hisoblaydilar. Fan, texnika, san’at va boshqa inson
faoliyatidagi muvaffaqiyatlarga erishish, turli qobiliyatlaming va
shaxsiy xususiyatlarining murakkab tuzilmasini (shu jumladan,
intellektual va maxsus) talab qiladi. Hozirgi davrda mavjud boigan
kreativ testlarda ijodiy qobiliyatning alohida elementlariga e’tibor
qaratiladi, ijodiy muvaffaqiyatlami bashoratlashda buning o‘zi
yetarli emas. Ayrim psixologlar ijodning ayrim qismlarini tahlil
qilish yo‘li bilan kreativlikni aniqlash mumkin deb hisoblaydilar.
Kreativlikni tashxislash yo'nalishi deyarli o‘rganilmagan. Bu
sohada professor D.B.Bogoyavlenskaya (1983 yil) ijodiy qobiliyat
intellektual tashabbuskor birliklarini yaratdi. U muammoning
yechimini topishda inson oldiga qo‘yilgan masalani fikrlash
faoliyati deb ataydi. D.B.Bogoyavlenskaya gipotezasi (taxmini)ga
209
muvofiq bajaruvchiga tashqi qo‘zg‘atuvchilar ta’sirisiz nazariy
umumlashtirishlarga va vaziyatni baholashga o‘ta oladigan “kreativ
doira metodi”ni taklif qiladi. Bu metod doirasida bir necha
metodikalar islilab chiqilgan. Tashqi mezonlami belgilashda
muallif sezilarli qiyinchiliklarga duch keldi. Ijodiy muvaffaqiyat bir
qator kamchiliklarga ega bo‘lgan tajribalar asosida aniqlanadi.
«Kreativ doira» ning tamoyillari:
1) Tashqi qo‘ zg‘ atuvchidan va baholashni belgilovchi
stimulidan voz kechrsh.
2) Obyektni tadqiq etishda “chegara”ning bo‘lmasligi -
chegaralanmagan faoliyat.
3) Eksperimentning davomiyligi.
Do'stlaringiz bilan baham: