‘zbekiston respublikasi oliv va o rta maxsus ta’lim vazirligi

Huquqiy tarbiyaning umumiy pedagogik xususiyatlari

Maktabdagi huquqiy tarbiya -  o‘z ichiga o‘quvchilami huquqiy 

bilimlar  bilan  qurollantirish,  mazkur  bilimlar  asosida  o‘z  xulq- 

atvoriga nisbatan mas’uliyatli munosabatni shakllantirish, qonun va 

qoidalarga  rioya  qilish  muhimligini  uqtirish,  muayyan  huquq  va 

erkinliklardan  foydalanish  yo‘l-yo‘riqlarini  singdirishni  qamrab 

oladi.  Umuman, uslubiy rejadan kelib chiqib, tarbiyaga kompleks 

yondashuv  prinsipi  nuqtayi  nazardan  qaralganda,  uni  g‘oyaviy, 

siyosiy,  axloqiy,  estetik  tarbiya  ta’sinning  yig‘indisi  sifatida

283

---

tushunish  mumkin.  Huquqiy  tarbiyaning  quyidagi  uslublarini 

ajratish iozim:

1. Huquqiy ongni shakllantirishda:

-  e’tiqod,  isbot;  huquqiy  mavzularda  suhbatlar,  ma’ruzalar, 

hikoyalar;

-  Huquqiy  mavzularga  oid  bosma  materiallami  va  san’at 

asarlarini muhokama qilish.

2.  Huquqiy  axloq  asosini,  malakasini,  odatlarini  va  huquqni 

himoya qilish faoliyati tajribasini shakllantirish usuli:

- Umumiy talab (ayrim holatlarida huquqiy asoslar bilan):

- 0 ‘matish:

- Misol:

-  0 ‘quvchilaming  huquqini  himoya  qilish  faoliyatini 

tashkillashtiradi;

- Ijodiy o‘yindan foydalanish:

- Musobaqa:

3.  Huquqiy tarbiyani  kuchaytirish uchun rag‘batlantirish yoki 

jazo usulladni qo‘llash.

0 ‘quvchilar  huquqiy tarbiyaning  nafaqat  subyektlarida,  balki 

subyektlari sifatida ular awalo jamoa fikri bilan o‘z a’zolariga faol 

ta’sir  etib jamoa  a’zolari  sifatida  ham  qatnashmoqdalar.  Maktab 

o‘quvchilarini  huquqiy  tarbiyalash  shakllar  tizimi  ikki  qismdan 

iborat  bo‘lib,  og‘zaki  va  amaliy  ishlardir.  Ular  o‘zaro  bog‘liq. 

Huquqiy  tarbiyaning  asosiy  og'zaki  shakli  darslar jarayonida o‘z 

ifodasini  topadi.  Fikrimizning  dalili  sifatida  olib  borilayotgan 

darslarni  misol tariqasida keltirish mumkin.  Shu  o‘rinda huquqiy 

tarbiya o‘quvchilar ruhiyatiga qanday singdirilayotganligi ma’lum 

bo‘ladi.  Darhaqiqat, yaxshi dars yirik bir asardir.

Huquqiy  darslar  davomida  o'quvchilami  qonuniy  va  qay 

holatlarda  qonun  buzilishlar  sodir  etilishini  chuqur  idrok  etib 

borishlari  lozim.  Shuningdek,  ushbu  darajalarda  davlat  ramzlari, 

ularga nisbatan faxr-iftixor,  Ona Vatanga cheksiz mehr tuyg‘ulari 

singdirilib borilishi lozim.

Huquqiy tarbiyaning og‘zaki yana bir shakli yoki ko‘rinishi bu 

qonunchilikning  asoslari  bo‘yicha  fakultativ  darslardir.  Bunday 

darslarga  amaliy tashkiliy tadbirlar, jumladan,  qonunni  muhofaza

284

---

qiluvchi  idoralar  xodimlari,  qonunshunoslar  bilan  uchrashuvlar 

bilan,  huquqiy  mavzuda  uyushtirilgan  muloqotlami  o ‘tkazish, 

tashkiliy  hujjatlami  tuzish  singari  faoliyatlami  kiritish  mumkin 

emas. Tarbiyaning mustaqil shakli huquqiy mavzuda bahs yuritish. 

Bunda o‘quvchilaming faolligi, huquqiy mavzular bo‘yicha bilimi, 

qonuniy  va  noqonuniy  xatti-harakatlar  to‘g‘risidagi  e’tirozlari,  u 

yoki bu qonunbuzarlarga nisbatan qarashlari aniqlanadi.

Huquqiy tarbiyaning  yana  bir  shakli  bu  huquqiy  mavzularda 

suhbatlar,  huquqiy  yo‘naltirish,  konferensiyalar,  seminarlar  va 

hokazolar tashkil etish.