Ўзбекистон республикаси Олий ва урта таълим вазирлиги

Fetishizm  -  (fetish  -  fransuz  tilidagi  "fetiko"  -  yasalgan  tumor,  but,  sanam  degan 

so‘zlardan  olingan)  moddiy  buyumlarda  g‘ayritabiiy  xususiyatlar  borligiga  ishonib,  jonsiz 

narsalarga sig‘inishdir. Ibtidoiy odam ongida har xil moddiy buyumlar - tog‘, qoya tosh, daraxt, 

keyinchalik  turli  hayvonlarning  suyagi,  pati, tumor,  sanam  va  hokazolarda  g‘ayritabiiy  kuchlar 

bor,  degan  tasavvur  paydo  bo‘lgan.  O‘zlari  vujudga  keltirgan  bunday  kuchlarga  o‘zlari  sig‘ina 

boshlaganlar. Ibtidoiy din shakllaridan biri bo‘lgan fetishizm barcha xalklarda diniy tasavvurlar 

shakllanishi bilan uzviy bog‘liqsir. 

Fetishizm  politeistik  (ko‘p  xudolik),  hatto  monoteistik  (yakka  xudolik)  dinlarida 

hozirgacha saklanib kelmoqda. Masalan, xristianlarda krestga (butga) sig‘inish, islomda esa turli 

o‘simlik  turlarini  -  sedana,  ko‘ztikan,  qalampirmunchok,  achchiq  qalampir,  isiriq,  chilonjiyda, 

daraxtlardan - yong‘oq, chinor, archa va boshqalar muqaddaslashtirilib, boshqa buyumlarga, shu 

jumladan  odamlarga  ta’siri  yoki  yordami  bo‘lishi  mumkin  degan  tasavvur  paydo  bo‘lgan. 

Bunday  xususiyatni  tog‘-toshlarga,  turli  buyumlarga  ham  xos  degan  g‘ayritabiiy  fikrlar 

shakllangan. 

Fetishizm  diniy  ibodatning  ajralmas  qismidir.  Hozirgi  vaqtda  ba’zi  soddadil, 

mutaassiblarning  turli  tumor,  ko‘zmunchok.  va  hokazolarnn  taqib  yurishlari,  daraxtlarga  latta-

puttalarni  osishi,  is  chikarishi  shunday  jismlarni  ilohiylashtirish,  ularning  mo‘‘jizaviy  kuchiga 

ishonish fetishizmning diniy e’tikoddagi eng xarakterli ko‘rinishi va qoldigidir.