Ўзбекистон республикаси Олий ва урта таълим вазирлиги

havaslardan,  rohat-farog‘atdan  voz  kechgan  inson  nirvana  holatiga  erishgach, 

abadiy rohatda bo‘lishini ta’kidlaydi.  

Shuningdek,  xristianlikda  har  bir  xristian  Iso  Masihning  qaytishiga  umid 

qilgan  holda  hayotning  turli  muammolarini  engib,  sabr-bardosh  bilan  hayot 

kechiradilar.  Chunki  xristianlik  Iso  Masih  qaytib  kelgach  barcha  izdoshlarini 

saodatli hayotga etkazishi haqidagi ta’limotni ilgari suradi. 

Shuningdek,  islom  dinida  ham  har  bir  musulmon  bu  dunyoda  erishmagan  moddiy  yoki 

ruhiy  orzu-istaklariga  oxiratda  erishishga  ishongan  holda  dunyo  orzu-havaslariga  ortiqcha 

berilmay, turmush mashaqqatlariga sabr qiladi. 

Ikkinchidan,  muayyan  din  o‘z  ta’limot  tizimini  vujudga  keltirgach,  o‘ziga  e’tiqod 

qiluvchilar  jamoasini  shu  ta’limot  doirasida  saqlashga  harakat  qilgan  va  hozirda  ham  shunday. 

Bu ijtimoiy hodisa dinning birlashtiruvchilik - integratorlik vazifasi deb ataladi. Din hamisha 

muayyan  ijtimoiy,  etnik  va  ma’naviy  hayotning  o‘z  ta’sirida  bo‘lishiga  intiladi.  Bu  ta’sirning 

muntazamligini  ta’minlash  maqsadida  din  xalqlarning  ijtimoiy  hayotiga,  axloqiy 

munosabatlariga, shuningdek adabiyoti va san’atiga ham ta’sir o‘tkazadi. 

Masalan,  Yahudiylikda  mazkur  din  vakillarini  bir  mafkura  atrofida  saqlab  turish  uchun 

ularni  bir  millat  va  yagona  maslak  egalari  ekanliklari,  yagona  xudo  -  Yahvening  eng  sevimli 

bandalari ekanliklari uqtiriladi. 

Xristianlikda  ham  e’tiqod  qiluvchilarni  bu  dinga  yanada  ko‘proq  jalb  etish  uchun  diniy 

memoriy,  tasviriy,  musiqa  san’ati  turlaridan  unumli  foydalaniladi.  Xristianlikda  maxsus  ikona 

chizuvchilik maktablari faoliyat olib boradi. 

Uchinchidan,  har  bir  din  o‘z  qavmlari  turmushini  tartibga  solib,  nazorat  qiluvchilik  - 

regulyatorlik  vazifasini  bajaradi.  Dinlar  o‘z  urf-odatlarining,  marosim  va  bayramlarining 

---

 

 

 

4 

qavmlari  tomonidan  o‘z  vaqtida,  qat’iy  tartibga  amal  qilgan  holda  bajarilishini  shart  qilib 

qo‘yadi. 

Masalan,  islomda  kuniga  5  mahal  namoz  o‘qilishi,  har  hafta  juma  namozini  jome 

masjidlarda ado etilishi, Ramazon oyida bir oy ro‘za tutilishi, ro‘za (‘iyd al-fitr) va qurbon (‘iyd 

al-adho) hayitlarining nishonlanishi musulmonlarning hayot tarzini tartibga solib turadi. 

To‘rtinchidan,  din  aloqa  bog‘lashlik,  kommunikativlik  -  integratorlik  vazifasini  ham 

bajaradi,  ya’ni  har  bir  din  o‘z  qavmlarining  birligini,  jamiyat  bilan  shaxsning  o‘zaro 

aloqadorlikda  bo‘lishini  ta’minlashga  intiladi.  Bunda  u  yoki  bu  dinga  e’tiqod  qiluvchi 

kishilarning o‘z dinidagi boshqa kishilar bilan aloqador ekanligi, o‘zaro huquq va burchlarining 

borligi, urf-odat va ibodatlarni jamoa bo‘lib bajarilishi lozimligi nazarda tutiladi. 

Beshinchidan, dinning integratorlik vazifasi bilan legitimlovchilik-qonunlashtiruvchilik 

vazifasi  chambarchas  bog‘liq.  Dinning  bu  funksiyasining  nazariy  asosini  yirik  amerikalik 

sotsiolog  T.  Parsons  ishlab  chiqdi.  Uning  fikricha,  «har  qanday  ijtimoiy  tizim  muayyan 

cheklovlarsiz  mavjud  bo‘la  olmaydi.  Buning  uchun  u  qonun  darajasiga  ko‘tarilgan  axloq 

normalarini  ishlab  chiqishi  kerak.  Din  bunday  normalarni  qonunlashtiribgina  qolmay,  ularga 

bo‘lgan munosabatni ham belgilaydi». 

Oltinchidan,  din  vazifalarining  falsafiy, nazariy  jihatlari  ham  mavjud.  Bu  vazifa  insonga 

yashashdan  maqsad,  hayot  mazmunini,  dorulfano  va  dorulbaqo  dunyo  masalalariga  o‘z 

munosabatini bildirib turishidan iboratdir. 

Dinlar  unga  e’tiqod  qiluvchilarning  soni,  miqyosi,  o‘zining  ma’lum  millat  yoki  xalqqa 

xosligi  yoxud  millat  tanlamasligiga  ko‘ra  turli  guruhlarga  bo‘linadi.  Bu  guruhlar  son  jihatdan 

qancha  bo‘lishidan  yoki  nazariy  jihatdan  qanchalik  etuk  bo‘lishidan  qat’i  nazar,  ularni 

mutlaqlashtirib  bo‘lmaydi.  Chunki  har  qanday  tasnif  ma’lum  bir  jihatga  e’tibor  berib,  boshqa 

qirralarni  qamrab  ololmaydi.  Hozirgi  kunda  din  tipologiyasida  dinlarning  quyidagi  tasniflari 

mavjud: 

- tarixiy-geografik jihatga ko‘ra; 

- etnik jihatga ko‘ra; 

- e’tiqod qiluvchilarining soniga ko‘ra; 

- hozirgi davrda mavjudligi jihatidan (tirik va o‘lik diniy tizimlar) va h.k.